Dauter Bogusław, Ustalenie niezbędnych kosztów postępowania

Ustalenie niezbędnych kosztów postępowania

Rozstrzygnięcie w zakresie zwrotu kosztów postępowania między stronami w obu instancjach zostało przez ustawodawcę istotnie ograniczone do niezbędnych kosztów postępowania. Artykuł 205 p.p.s.a. w sposób jednoznaczny i wyczerpujący określa, co należy rozumieć pod pojęciem kosztów niezbędnych i jakie konkretnie koszty podlegają zwrotowi w przypadkach wymienionych w art. 200 p.p.s.a. (zwrot w przypadku uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji), art. 201 p.p.s.a. (zwrot w przypadku umorzenia postępowania), art. 203 i 204 p.p.s.a. (zwrot w przypadku uwzględnienia lub oddalenia skargi kasacyjnej), art. 208 p.p.s.a. (zwrot będący następstwem niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego postępowania), art. 206 p.p.s.a. (zwrot uwzględniający potrzebę miarkowania). Katalog niezbędnych kosztów postępowania jest wiążący dla rozstrzygającego o kosztach sądu, jak i wobec stron postępowania (por. B. Dauter, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2012, s. 695; J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 503).

Katalog niezbędnych kosztów postępowania został podzielony na koszty generowane przez stronę działającą poprzez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego czy doradcę podatkowego (dalej jako „profesjonalni pełnomocnicy”) oraz koszty generowane przez stronę działającą samodzielnie lub poprzez pełnomocnika „nieprofesjonalnego”, który nie jest żadnym z wyżej wymienionych.

Aktualne brzmienie art. 205 p.p.s.a. obowiązuje od dnia 5 listopada 2012 r., tj. od daty wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 31 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1101). Wobec braku w przywołanej ustawie przepisów intertemporalnych należy uznać, że znowelizowany art. 205 § 1 i 3 p.p.s.a. powinien znaleźć zastosowanie do wszystkich należności z tytułu kosztów przejazdu do sądu lub utraconego zarobku lub dochodu powstałych w związku z czynnościami podjętymi po dniu 5 listopada 2012 r., niezależnie od daty wszczęcia postępowania, w ramach którego wspomniana czynność generująca koszty miała miejsce (por. P. Gołaszewski w: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2013, s. 713).

W następstwie zgłoszenia przez stronę wniosku o przyznanie należnych kosztów w terminie i warunkach przewidzianych w art. 210 § 1 p.p.s.a. bądź działając z urzędu w przypadku orzekania na posiedzeniu niejawnym, gdy strona nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pelnomocnika (art. 210 § 2 p.p.s.a.), sąd rozstrzyga o zwrocie kosztów postępowania. W ramach powyższego rozstrzygnięcia sąd bada niezbędność i celowość poniesionych przez strony kosztów postępowania, których ocena jest uzależniona od zindywidualizowanych okoliczności sprawy oraz jej charakteru. Sąd powinien zatem rozważyć, czy istniała obiektywna potrzeba dokonywania przez stronę czynności powodującej koszty w celu ochrony praw strony i czy koszty poniesione przez stronę w związku z powyższą czynnością były obiektywnie konieczne zarówno co do zasady ich poniesienia, jak i wysokości.

1. Katalog niezbędnych kosztów postępowania wspólnych dla przypadków, w których strona reprezentowana jest przez „profesjonalnego” pełnomocnika, oraz dla przypadków, gdy strona działa samodzielnie lub reprezentowana jest przez pełnomocnika „nieprofesjonalnego”, obejmuje koszty sądowe, czyli opłaty sądowe (wpis i opłatę kancelaryjną), oraz zwrot wydatków.

2. Wartość wpisu stanowi co do zasady koszt niezbędny do celowego dochodzenia praw w rozumieniu art. 205 p.p.s.a., gdyż jego uiszczenie jest konieczne do zainicjowania postępowania sądowoadministracyjnego (por. postanowienie NSA z dnia 27 kwietnia 2012 r., I OZ 290/12).

3. W przypadku gdy uiszczony przez stronę wpis podlega zwrotowi z urzędu w trybie art. 232 p.p.s.a., nie można skutecznie żądać jego zwrotu od przegrywającego przeciwnika jako kosztu niezbędnego w rozumieniu art. 205 p.p.s.a., którego zwrot należałby się stronie wygrywającej (por. postanowienie SN z dnia 15 września 1977 r., II CZ 81/77; postanowienie WSA w Warszawie z dnia 3 marca 2010 r., I SAB/Wa 47/10; P. Gołaszewski w: Prawo…, s. 715).

4. W ramach niezbędnych kosztów postępowania rozliczeniu podlegają wszelkie opłaty kancelaryjne poniesione przez strony. Nie zmienia to jednak faktu, że sąd może dokonać oceny w zakresie niezbędności poniesienia tychże opłat (por. postanowienie WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 6 lutego 2007 r., I SA/Go 16/07).