Piaskowska Olga Maria, Ustalenie istnienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka

Ustalenie istnienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka

Od momentu narodzin dziecka, oboje rodzice (jeżeli żyją i posiadają prawa rodzicielskie) mają obowiązek opieki nad dzieckiem, co do zasady, do momentu, w którym „nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie”. Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o., zgodnie z którym „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych”, a zatem każdy z rodziców zobowiązany jest do wypełnienia tego obowiązku. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 25 listopada 1968 r., III CZP 65/68, LEX nr 830: „dług z tytułu alimentów nie jest długiem wspólnym obojga małżonków. Ze względu bowiem na zasadę stosunkowego - do możliwości każdego z rodziców - rozkładu obowiązku alimentacyjnego (art. 129 § 2 k.r.o.) należność dziecka z tego tytułu składa się w istocie z dwu odrębnych wierzytelności: względem ojca i względem matki”.

Dla istnienia obowiązku alimentacyjnego nie ma znaczenia fakt, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim, separacji, czy w faktycznym pożyciu. „Obowiązek rodziców ponoszenia ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka jest niezależny od tego, gdzie ono się znajduje. W szczególności obowiązek ten ciąży także na tym rodzicu, który nie zgadza się na pobyt dziecka u drugiego małżonka lub u osoby trzeciej” (por. orzeczenie SN z dnia 26 kwietnia 1958 r., 3 CR 135/58.

Rodziców nie zwalnia od obowiązku alimentacyjnego okoliczność, że dziecko jest faktycznie utrzymywane przez kogoś innego (zob. wyrok SN z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1177/99, LEX nr 51633).

„Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu - odpowiedni do jego wieku i uzdolnień - prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie” (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 w sprawach alimentacyjnych; pkt IV tezy, LEX nr 3342).

Uzyskanie przez dziecko pełnoletniości nie oznacza, że rodzice przestają być zobowiązani do wykonywania obowiązku alimentacyjnego. Wiek dziecka nie przesądza bowiem, że jest ono w stanie samodzielnie się utrzymać.

Dziecko pełnoletnie, co do zasady, powinno mieć możliwość (teoretyczną) zarobkowania, co nie oznacza, że wraz z osiągnięciem pełnoletniości powinno podjąć pracę zarobkową. Ponadto należy zauważyć, że samo uzyskiwanie przez dziecko dochodów nie prowadzi do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców, chyba że dziecko osiąga dochody umożliwiające samodzielne funkcjonowanie. „Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach” (por. wyrok SN z dnia 24 marca 2000 r., I CKN 1538/99).

W wyroku z dnia 10 grudnia 1998 r., I CKN 1104/98 (LEX nr 327909), SN uznał, że jeżeli dorosłe dziecko ma wyuczony zawód i możliwości pracy oraz chce kontynuować naukę, rodzice obowiązani są łożyć na jego utrzymanie w miarę swoich materialnych możliwości.

Istnieje możliwość uchylenia się rodziców od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, albo też dziecka, które zawarło wcześniej małżeństwo (art. 10 § 2 k.c.), przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 133 § 3 k.r.o. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka pełnoletniego tylko wówczas może być uchylony, gdy zostanie wykazane, że dziecko to pomimo stwierdzonego inwalidztwa jest w stanie utrzymać się samodzielnie (por. wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1999 r., III CKN 278/98, LEX nr 1213493).

Patrz schemat:

Uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka;

Postępowanie w sprawie o ustalenie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci.

W wypadku niepełnoletniego, rodzice nie mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego.

Poniesienie kosztów obrony nieletniego w procesie karnym wchodzi w zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców. Osoba trzecia, która tę obronę nieletniemu zapewniła, może żądać zwrotu jej kosztów bezpośrednio od rodziców (por. orzeczenie SN z dnia 6 lutego 1969 r., III CZP 129/68, OSNCP 1969, nr 10, poz. 170).