Bochentyn Adam, Ustalenie i uiszczenie kosztów postępowania

Ustalenie i uiszczenie kosztów postępowania

Zgodnie z treścią art. 264 § 1 k.p.a., jednocześnie z wydaniem decyzji organ powinien orzec w sprawie kosztów postępowania. To, czy w sprawie wydana została decyzja merytoryczna (rozstrzygająca sprawę co do istoty), czy też decyzja tylko w znaczeniu procesowym (umarzająca postępowanie), jest w tym przypadku bez znaczenia (wyr. NSA z dnia 19 września 2007 r., I OSK 1356/06, LEX nr 384289). Jeżeli natomiast w sprawie zawarta została pomiędzy stronami postępowania ugoda, wówczas organ powinien orzec o kosztach postępowania jednocześnie z wydaniem postanowienia o zatwierdzeniu tej ugody (J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 749).

Rozstrzygnięcie w sprawie kosztów postępowania powinno nastąpić w drodze odrębnego, w stosunku do decyzji, aktu administracyjnego. Rozstrzygnięcie to nie może zostać zastąpione uzasadnieniem decyzji, czy też stanowić jej elementu składowego (G. Rząsa [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 1106). Zwrócić należy jednak uwagę na odmienny pogląd, który wyraził WSA w Warszawie w wyroku z dnia 9 czerwca 2006 r., IV SA/Wa 474/06, LEX nr 232981. Zdaniem sądu postanowienie w sprawie kosztów może mieć dwojaką formę - 1) może zawierać się w jednym z punktów rozstrzygnięcia decyzji bądź 2) stanowić odrębny akt administracyjny.

Orzekanie przez organ w kwestii kosztów postępowania odróżnić należy od żądania uiszczenia zaliczki na poczet tych kosztów (art. 262 § 2 k.p.a.). Ponieważ zaliczki nie zalicza się ściśle do kosztów postępowania administracyjnego, zastosowania do niej nie ma art. 264 § 2 k.p.a. W związku z tym żądanie jej uiszczenia powinno przybrać formę postanowienia, na które nie będzie służyło zażalenie (wyr. WSA w Warszawie z dnia 22 czerwca 2004 r., IV SA 82/03, LEX nr 160583).

Obowiązek uiszczenia kosztów postępowania, co do zasady, spoczywa na stronie postępowania. Organ może jednak w postanowieniu w sprawie kosztów zobowiązać do ich uiszczenia innych uczestników postępowania, jeżeli koszty te wynikły z ich winy.

Zgodnie z treścią przepisu art. 263 § 1 k.p.a. do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56 k.p.a., koszty spowodowane oględzinami na miejscu, koszty doręczenia stronom pism urzędowych, a także koszty mediacji. Organ administracji publicznej może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy (art. 263 § 2 k.p.a.). Koszty mediacji ustalane są w drodze odrębnego postanowienia, wydanego na podstawie przepisu art. 264 § 1a k.p.a. Postanowienie to nie jest wydawane, inaczej niż postanowienie wskazane w art. 264 § 1 k.p.a., jednocześnie z wydaniem decyzji, lecz niezwłocznie po doręczeniu protokołu z przebiegu mediacji.

Koszty udzielenia pomocy w ramach europejskiej współpracy administracyjnej powinny być rozliczane na podstawie odpowiednich przepisów prawa Unii Europejskiej. W przypadku ich braku organ będzie ponosił koszty swojego działania (art. 260e k.p.a.).

Postanowienie w sprawie kosztów powinno zostać wydane „jednocześnie” z wydaniem decyzji, tj. w tym samym czasie, w tej samej chwili. Należy przyjąć, że dopuszczalne jest wydanie postanowienia również po kilku godzinach bądź nawet po kilku dniach od wydania decyzji (jeżeli są to dni wolne od pracy). Niedopuszczalne jest natomiast wydanie postanowienia w sprawie kosztów przed wydaniem decyzji (Cz. Martysz [w:] G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Tom II, Komentarz do art. 104-269, Warszawa 2007, s. 503–504). Należy jednak wskazać, iż w orzecznictwie dopuszcza się możliwość wydania postanowienia w sprawie kosztów postępowania przed wydaniem decyzji, jeżeli stronie doręczono oba te akty łącznie (wyr. NSA z dnia 14 listopada 1995 r., SA/Gd 2749/94, ONSA 1996, nr 4, poz. 172). Przytoczyć również należy pogląd G. Rząsy, zgodnie z którym organ traci prawo do wydania postanowienia w sprawie kosztów, jeżeli nie wyda go najpóźniej z chwilą wydania decyzji (G. Rząsa [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 1104).

Obowiązek wydania postanowienia w sprawie kosztów postępowania, do uiszczenia których zobowiązana jest strona, wyłączony jest jedynie w sytuacji, gdy organ wydał wcześniej postanowienie o zwolnieniu tej strony od wszelkich kosztów postępowania (Cz. Martysz [w:] G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Tom II, Komentarz do art. 104–269, Warszawa 2007, s. 503). Jeżeli natomiast zwolnienie jest jedynie częściowe, wówczas organ powinien określić w drodze postanowienia wysokość pozostałej części kosztów oraz termin i sposób ich uiszczenia. Wyłączenie obowiązku wydania postanowienia, o którym mowa w art. 264 k.p.a., dotyczy sytuacji, gdy w postępowaniu brała udział jedna strona bądź zachodzą przesłanki do zwolnienia z kosztów każdej ze stron. W innej sytuacji organ obowiązany jest do określenia w drodze postanowienia wysokości kosztów postępowania, które powinna uiścić strona, która nie została zwolniona z kosztów. Podobny obowiązek ciąży na organie wówczas, gdy do uiszczenia kosztów powinni zostać zobowiązani inni niż strona uczestnicy postępowania.