Janiszowski-Downarowicz Rafał, Uprawnienia dowódcy jednostki wojskowej (kierownika instytucji cywilnej) w sprawach o przestępstwa wojskowe ścigane na wniosek

Uprawnienia dowódcy jednostki wojskowej (kierownika instytucji cywilnej) w sprawach o przestępstwa wojskowe ścigane na wniosek

W sprawach o przestępstwa wojskowe ścigane na wniosek, dowódcy jednostki i kierownikowi instytucji cywilnej, w której sprawca pełni służbę, przysługują uprawnienia pokrzywdzonego, związane ze składaniem zażalenia na postanowienia kończące postępowanie oraz wnoszeniem subsydiarnego aktu oskarżenia.

Od 4 kwietnia 2016 r. zgodnie z art. 657 § 4 k.p.k. ilekroć kodeks postępowania karnego mówi o prokuratorze wojskowym, należy przez to rozumieć prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury wykonującego czynności w komórce organizacyjnej do spraw wojskowych.

Kodeks karny w części wojskowej uzależnia od złożenia wniosku ściganie przestępstw: samowolnego oddalenia - art. 338 § 1 i 2 k.k., uporczywego niewykonywania obowiązku wynikającego ze służby wojskowej - art. 341 § 2 k.k., niewykonania rozkazu - art. 343 § 1 i 3 k.k., znieważenia przełożonego - art. 347 § 1 k.k., poniżenia lub znieważenia podwładnego - art. 350 § 1 k.k., naruszenia obowiązku wynikającego z toku służby - art. 356 § 1 k.k., wprawienia się w stan nietrzeźwości lub odurzenia po wyznaczeniu do służby - art. 357 § 1 k.k. oraz samowolnego rozporządzenia przedmiotem wyposażenia - art. 363 § 1 k.k.. Podmiotem przestępstw określonych w art. 356–363 k.k. może być również pracownik wojska (art. 317 § 2 k.k.). Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o ściganie są dowódca jednostki wojskowej (kierownik instytucji cywilnej), a w niektórych przypadkach (art. 347 k.k. i art. 350 k.k.) także pokrzywdzony. Po uzyskaniu wiedzy o popełnionym przestępstwie, osoba uprawniona do złożenia wniosku decyduje, czy skierować sprawę do postępowania dyscyplinarnego (ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny) czy też zainicjować wobec sprawcy postępowanie karne. Zaznaczyć należy, że skierowanie sprawcy do ukarania na podstawie ustawy o obronie Ojczyzny nie stoi formalnie na przeszkodzie do złożenia wniosku o ściganie karne.

Prokurator wojskowy, przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może dokonać czynności sprawdzających ustalając między innymi prawdziwość danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie, w tym dane osobowe, informacje o przebiegu służby wojskowej, z uwzględnieniem czy podmiot postępowania nadal jest żołnierzem lub pracownikiem wojska. Prokurator wstępnie ocenia też kwalifikację prawną czynów zabronionych, w kierunku których toczy się postępowanie, ze szczególnym uwzględnieniem trybu ścigania (z urzędu, na wniosek, z oskarżenia prywatnego). Prokurator jest również zobligowany do ustalenia, czy za przestępstwo będące przedmiotem postępowania sprawdzającego, sprawca został ukarany wojskową karą dyscyplinarną lub środkiem dyscyplinarnym.

Jeżeli ustalenia poczynione w toku czynności sprawdzających nie ujawniły podstaw do wszczęcia postępowania karnego lub zgromadzony w toczącym się już postępowaniu materiał dowodowy nie uzasadnia wniesienia aktu oskarżenia do sądu, prokurator wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia) lub postanowienie o jego umorzeniu.

Prokurator wojskowy jest zobligowany do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, jeśli w toku czynności sprawdzających ustali, że w stosunku do sprawcy przestępstwa ściganego na wniosek dowódcy jednostki lub kierownika instytucji cywilnej, w której żołnierz pełni służbę, zastosowano środki dyscyplinarne przewidziane dla żołnierzy (szerzej zobacz Odmowa wszczęcia postępowania przez prokuratora wojskowego o przestępstwa ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej (kierownika instytucji cywilnej)).