Zgoliński Igor, Umorzenie postępowania w obliczu idealnego zbiegu wykroczeń lub przestępstw skarbowych z powszechnymi

Umorzenie postępowania w obliczu idealnego zbiegu wykroczeń lub przestępstw skarbowych z powszechnymi

Przepis art. 151 k.k.s. to unormowanie będące wyrazem odstępstwa od zasady legalizmu na rzecz celowości ścigania. Ustanawia dwie dodatkowe przesłanki umorzenia postępowania i poniekąd uzupełnia regulację przyjętą w art. 17 § 1 k.p.k. Nie chodzi tu jednak o wprowadzenie nowych negatywnych przesłanek procesowych, obligatoryjnie wyłączających dopuszczalność postępowania karnego skarbowego. Wydanie orzeczenia jest w tym wypadku fakultatywne, uzależnione od wzajemnej korelacji obu postępowań.

Zgodnie z treścią art. 8 k.k.s. w sytuacji idealnego zbiegu przestępstw skarbowych lub wykroczeń skarbowych z przestępstwami lub wykroczeniami powszechnymi stosuje się każdy z przepisów, którego znamiona wyczerpuje czyn sprawcy, lecz wykonaniu podlega jedynie kara najsurowsza. Z tego względu, w przypadku idealnego zbiegu wykroczenia skarbowego i przestępstwa powszechnego, dopuszczalne jest wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia bądź umorzeniu postępowania karnego skarbowego, jeżeli postępowanie w sprawie o występek powszechny zakończone zostało prawomocnym orzeczeniem skazującym bądź postępowanie karne o przestępstwa ścigane z urzędu, wyczerpujące równocześnie znamiona wykroczenia skarbowego jest w toku. Decydującym postępowaniem jest więc tu postępowanie o przestępstwo powszechne. Przepis art. 151 k.k.s. ma zastosowanie tylko do czynów karnych skarbowych o niewysokim stopniu społecznej szkodliwości (wykroczeń). Nie stosuje się go do przestępstw skarbowych. Należy nadto mieć na uwadze, że art. 151 § 1 k.k.s. nie dotyczy sytuacji, w której w wyroku skazującym sąd odstąpił od wymierzenia kary. Za tym poglądem przemawia treść art. 8 § 2 k.k.s., przy jednoczesnej niemożności oceny surowości kary i celowości ścigania w sprawie o wykroczenie skarbowe.

Wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia bądź umorzeniu postępowania karnego skarbowego jest możliwe jedynie na etapie karnego skarbowego postępowania przygotowawczego.

Procedurę inicjuje powzięcie informacji o idealnym zbiegu wykroczenia skarbowego z przestępstwem powszechnym oraz prowadzenia odrębnego postępowania przez organy ścigania w zakresie przestępstwa powszechnego. Informację w tym względzie organ może podjąć w wyniku własnych ustaleń lub zostać o tym poinformowany przez inny organ lub strony postępowania. Instytucja idealnego zbiegu jest przedmiotem regulacji art. 8 k.k.s. W sytuacji gdy ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje równocześnie znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy (tzw. deliktu powszechnego), nakazuje stosowanie każdego z tych przepisów. Wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar, co nie stoi na przeszkodzie wykonaniu środków karnych lub innych środków orzeczonych na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. Co więcej, jeżeli obok kary najsurowszej, która podlega wykonaniu, orzeczono także karę grzywny, również ta kara podlega łącznemu wykonaniu. W razie orzeczenia obok kary najsurowszej kilku kar grzywny, łącznemu wykonaniu podlega jednak tylko najsurowsza kara grzywny. Trzeba jednak podkreślić, że uprawnienie do odmówienia wszczęcia lub umorzenia postępowania wynikające z art. 151 k.k.s. dotyczy wyłącznie sprawy o wykroczenie skarbowe. Aktualizuje się li tylko w takim układzie faktycznym, gdzie ten sam czyn zabroniony wyczerpuje jednocześnie znamiona wykroczenia skarbowego przestępstwa powszechnego (por. J. Skorupka, Komentarz do art. 151 k.k.s. [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, I. Zgoliński (red.), LEX/el. 2018).

Kolejnym krokiem w ramach tej procedury jest dokonanie stosownych weryfikacji mających na celu ustalenie wzajemnych relacji pomiędzy postępowaniami, a w szczególności potwierdzenie faktu idealnego zbiegu wykroczenia skarbowego z przestępstwem powszechnym. W tym celu organ prowadzący postępowanie skarbowe zwraca się do innego organu, który prowadzi lub prowadził postępowanie o przestępstwo, i ustala faktyczny zbieg między tymi czynami. Wniosek o udzielenie informacji dotyczącej zakresu i etapu postępowania prowadzonego w sprawie przestępstwa powszechnego powinien zawierać:

1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy;

2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo;

3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem;

4) datę i podpis składającego pismo.

Jeżeli czynność ta ma miejsce na etapie postępowania jurysdykcyjnego, wówczas odbywa się na zarządzenie sędziego.