Stefański Ryszard A., Umorzenie dochodzenia przez Policję

Umorzenie dochodzenia przez Policję

Umorzenie śledztwa lub dochodzenia następuje wówczas, gdy postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia lub nie zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności i zastosowania środków zabezpieczających albo brak jest podstaw do skierowania wniosku o warunkowe umorzenie postępowania.

Przyczyną umorzenia jest konkretna okoliczność powodująca zgodnie z prawem karnym procesowym niedopuszczalność postępowania karnego. Są to przyczyny odnoszące się do sfery faktów, dotyczące strony faktycznej przedmiotu postępowania przygotowawczego, oraz przyczyny prawne, będące okolicznościami natury prawnej, stanowiące przeszkodę do dalszego prowadzenia postępowania karnego; ich wystąpienie powoduje, że proces prawnie jest niedopuszczalny.

Organ postępowania przygotowawczego po przeprowadzeniu śledztwa lub dochodzenia dokonuje oceny zebranego materiału dowodowego, kierując się zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.) i zasadą domniemania niewinności (art. 5 § 1 k.p.k.) oraz nakazem rozstrzygania na korzyść podejrzanego niedających się usunąć wątpliwości (art. 5 § 2 k.p.k.). W przypadku gdy popełnienie przestępstwa przez określonego podejrzanego nie zostało w wystarczającym stopniu udowodnione, to mimo istnienia pewnych danych przemawiających za tym, że podejrzany mógł je popełnić, nie można wnieść aktu oskarżenia i tym samym przekazać sądowi do rozstrzygnięcia wątpliwości; nie pozwala na to brak podstawy faktycznej do kontynuowania procesu i zasada domniemania niewinności.

Postanowienie o umorzeniudochodzenia przez policję lub inny organ postępowania przygotowawczego wymaga zatwierdzenia przez prokuratora (art. 305 § 3, art. 325e § 2 k.p.k.).

Podstawę prawną umorzenia postępowania przygotowawczego stanowi nie tylko art. 322 § 1, ale i art. 11 § 1, art. 17 § 1, art. 589 § 1, art. 596 i 661 § 4 k.p.k. oraz przepisy innych ustaw, np.  ustawy o abolicji.

W rozstrzygnięciu (sentencji) postanowienia o umorzeniu śledztwa albo dochodzenia należy przytoczyć opis czynu w postaci ustalonej w toku postępowania, odpowiadającą mu kwalifikację prawną, a także przyczynę i podstawę prawną umorzenia (§ 221 ust. 1 reg. prok.).

Przyczynami faktycznymi są: niepopełnienie czynu (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.), brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.), niewykrycie sprawcy przestępstwa (§ 219 pkt 1 reg. prok.), niepopełnienie przez podejrzanego zarzucanego mu przestępstwa (§ 219 pkt 2 reg. prok.), brak interesu społecznego w kontynuowaniu ścigania z urzędu albo w objęciu ściganiem z urzędu (§ 219 pkt 3 reg. prok.).

Przyczynami prawnymi są: brak ustawowych znamion czynu zabronionego, ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa (art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.), znikoma szkodliwość społeczna czynu (art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.), ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze (art. 17 § 1 pkt 4 k.p.k.), śmierć podejrzanego (art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.), przedawnienie karalności (art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.), prawomocne zakończenie postępowania karnego co do tego samego czynu tej samej osoby - res iudicata (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.), konsumpcja skargi publicznej (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.), toczy się wcześniej wszczęte postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby - lis pendens (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.), niepodleganie orzecznictwu polskich sądów karnych (art. 17 § 1 pkt 8 k.p.k.), brak zezwolenia na ściganie (art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.), brak wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej (art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.), oczywista niecelowość orzeczenia kary wobec podejrzanego (art. 11 § 1 k.p.k.), wniosek pokrzywdzonego o umorzenie postępowania karnego (art. 661 § 1 k.p.k.), ochrona świadka lub biegłego wezwanego z zagranicy (art. 589 § 1 k.p.k.), zastrzeżenie państwa obcego (art. 596 k.p.k.), abolicja, będąca generalnym prawem łaski, polegającym na rezygnacji z pociągania sprawcy do odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w akcie abolicyjnym, niewykrycie sprawcy przestępstwa; okoliczność, że podejrzany nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa;) brak interesu społecznego w kontynuowaniu ścigania z urzędu albo w objęciu ściganiem z urzędu (art. 322 § 1 k.p.k., § 219 Reg. prok.).

Zgodnie z art. 325e § 1 k.p.k. postanowienie o umorzeniu dochodzenia co do zasady nie wymaga uzasadnienia, Na wniosek strony organ prowadzący dochodzenie podaje ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia. Sporządza się je jedynie w sytuacji gdy odpowiednie wniosek zostanie złożony przez zawiadamiającego o przestępstwie, którym był inspektor pracy lub NIK (art. 325e § 1a k.p.k.) - zobacz Sporządzenie uzasadnienia postanowienia o umorzeniu dochodzenia.