Kędziora Robert, Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa

Regulacja zawarta w art. 154 § 1 k.p.a. jest jednym z wyjątków od wyrażonej w art. 16 § 1 k.p.a. zasady trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej. Przedmiotowa regulacja pozwala bowiem na wzruszenie, tj. uchylenie lub zmianę, decyzji ostatecznych (na mocy których żadna ze stron nie nabyła prawa), będących decyzjami prawidłowymi, jak i tych dotkniętych wadami niekwalifikowanymi. Innymi słowy, uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 154 § 1 k.p.a. może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy brak jest podstaw prawnych do uchylenia lub zmiany danego rozstrzygnięcia w trybie wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną (art. 145 § 1 i n. k.p.a.) lub do stwierdzenia nieważności tej decyzji (art. 156 § 1 i n. k.p.a.). Ocena, czy strona nabyła lub nie nabyła praw z decyzji ostatecznej, powinna być dokonywana na podstawie treści rozstrzygnięcia zawartego w takiej decyzji (A. Wróbel [w:] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Kraków 2005, s. 909). Przedmiotem postępowania wszczętego w trybie nadzwyczajnym w celu zmiany lub uchylenia decyzji na podstawie art. 154 k.p.a. jest z kolei ustalenie istnienia przesłanek wzruszenia decyzji ostatecznej określonych w tym przepisie (interes społeczny lub słuszny interes strony). Nie chodzi w nim zatem wyłącznie o kwestię oceny legalności decyzji, która może być najzupełniej prawidłowa pod względem prawnym albo też może być dotknięta wadami niekwalifikowanymi, a więc niedającymi podstaw do inicjowania w/w trybów nadzwyczajnych. Postępowanie w trybie art. 154 k.p.a. jest postępowaniem mającym nowy przedmiot w stosunku do tego, którego dotyczyło postępowanie prowadzone wcześniej w trybie zwykłym. Omawiany przepis nie może być przy tym traktowany jedynie jako stwarzający możliwość uznaniowego działania organów administracji, i to tylko w interesie publicznym reprezentowanym przez organy administracji, albowiem pozwala on na zajęcie się ponownie sprawą również w interesie strony (wyrok NSA z 9 listopada 2007 r., I OSK 1531/06).

Wydanie decyzji w oparciu o regulację zawartą w art. 154 § 1 k.p.a. może nastąpić w każdym czasie. Organ administracji publicznej nie ma jednakże możliwości stosowania tej instytucji w czasie, w którym nie obowiązuje już regulacja normatywna stanowiąca podstawę do wydania decyzji podlegającej wzruszeniu (wyrok NSA z 27 września 2002 r., III SA 330/01).

W trybie art. 154 k.p.a. niemożliwe jest konwalidowanie - uzupełnienie - wcześniejszej decyzji (wyrok NSA z 26 września 2002 r., II SA 4214/01). Regulacja zawarta w art. 154 § 1 k.p.a. nie może mieć również - zastosowania do postanowień (zob. dyspozycję art. 126 k.p.a.). Ponadto, zgodnie z art. 155a k.p.a., w sprawach, o których mowa w art. 154, nie stosuje się przepisów o milczącym załatwieniu sprawy (art. 122a-art. 122g).

Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej w trybie art. 154 § 1 k.p.a. może być wszczęte na żądanie strony albo z urzędu. W przypadku wszczęcia postępowania na żądanie strony, datą jego wszczęcia jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Pojęcie podania (żądania), sposoby jego wniesienia (w tym w formie dokumentu elektronicznego) oraz ogólne wymogi formalne ustawodawca określił w art. 63 § 1–5 k.p.a. Regulacja ta znajduje zastosowanie do pochodzącego od strony żądania uchylenia lub zmiany decyzji w trybie art. 154 § 1 k.p.a.

Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej w trybie art. 154 § 1 k.p.a. może być wszczęte także z urzędu i ma charakter uznaniowy (por. wyrok NSA z 16 czerwca 1998 r., III SA 1593/96). Przyznanie stosownej legitymacji organowi jest następstwem obowiązywania zasady praworządności (art. 6 k.p.a.) oraz zapatrywania, w świetle którego w obrocie prawnym winny funkcjonować prawidłowe decyzje administracyjne. W związku z tym organ administracji publicznej poza przypadkami, gdy ze stosownym żądaniem zwraca się strona, powinien mieć również możliwość inicjowania postępowania prowadzącego do uchylenia lub zmiany decyzji z powodów innych niż ich wadliwość. Wszczynając postępowanie z urzędu, organ winien mieć na uwadze, że przedmiotowe postępowanie odnosi się wyłącznie do decyzji ostatecznych, na mocy której strona (strony) nie nabyła (nabyły) prawa. Ponadto organ winien mieć na uwadze, że negatywną przesłanką zainicjowania przedmiotowego trybu (mimo, iż nie wynika to wprost z treści art. 154 § 1 k.p.a.) jest istnienie obowiązującej regulacji normatywnej, wykluczającej jego zastosowanie.