Izydorczyk Jacek, Tymczasowe aresztowanie na wniosek MTK

Tymczasowe aresztowanie na wniosek MTK

Powołany na podstawie tzw. Statutu Rzymskiego z 1998 r. - Międzynarodowy Trybunał Karny jest trybunałem (sądem) ustanowionym w celu ścigania i orzekania o najpoważniejsze zbrodnie rangi międzynarodowej, tj. ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne oraz (w przyszłości) zbrodnię agresji. Jest to przy tym instytucja o charakterze stałym i jest ona władna wykonywać jurysdykcję wobec osób, które dopuściły się ww. zbrodni. Trybunał ma przy tym charakter komplementarny w stosunku do krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych co oznacza, iż nie zastępuje krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości, lecz tylko je uzupełnia, gdy są niedostępne lub też nieefektywne. Siedzibą Trybunału jest Haga. Ustawą z dnia 8 października 2004 r. wprowadzono do Działu XIII k.p.k. nowy rozdział 66a, który w 2009 r. otrzymał oznaczenie 66e. Celem nowelizacji było uzupełnienie polskiego systemu procesowego o przepisy określające zasady współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Zgodnie z art. 88 Statutu Rzymskiego, jego sygnatariusze zobowiązani są do zapewnienia istnienia w wewnętrznym ustawodawstwie takich instytucji procesowych, które umożliwią realizowanie wszelkich form współpracy z MTK w zakresie ścigania i osądzania zbrodni podlegających jego jurysdykcji. Podstawową formą współpracy pomiędzy MTK a państwami stronami Statutu, w tym także Polską, są tzw. wnioski o współpracę składane w języku urzędowym adresata wniosku lub z załączonym tłumaczeniem wniosku na ten język. Znaczna część przepisów Statutu ma charakter samowykonalny, w związku z czym nie ma potrzeby przenoszenia ich bezpośrednio do polskich regulacji wewnętrznych. Wprowadzone w k.p.k. zmiany zobowiązują do współpracy z Trybunałem Karnym następujące organy: prokuratora, sąd okręgowy oraz Ministra Sprawiedliwości. Zasadniczy charakter tej współpracy jest odmienny od zasad współdziałania w zakresie Europejskiego Nakazu Aresztowania, ponieważ w szerokim zakresie wymaga pośrednictwa Ministra Sprawiedliwości. Ponadto choć nie zostało to wprost określone w przepisach należy założyć, że ze względu na charakter współpracy oraz rangę organów MTK i innych organów polskich wymienionych w przepisach, obowiązek współpracy w ramach prokuratury dotyczy szczebla prokuratury okręgowej. Na prokuratorze też spoczywać będzie większość z obowiązków wynikających ze współpracy z Trybunałem, mimo iż najważniejsze decyzje procesowe uzależnione będą od rozstrzygnięcia sądu. Zob. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny, Kraków 2004; J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Zgodnie z art. 611j § 1 k.p.k. na wniosek MTK o tymczasowe aresztowanie lub o aresztowanie i dostarczenie osoby ściganej sąd stosuje tymczasowe aresztowanie. Takie tymczasowe aresztowanie, można uchylić lub zmienić na łagodniejszy środek zapobiegawczy w wypadkach określonych w Statucie MTK. Jednakże przepisów art. 257–259 k.p.k. nie stosuje się (tj. pierwszeństwo stosowania środka zapobiegawczego nieizolacyjnego, tzw. podstawy szczególne tymczasowego aresztowania oraz przesłanki negatywne względne stosowania tymczasowego aresztowania). 

Jak się przypomina w literaturze, przed wystąpieniem z wnioskiem Izba Przygotowawcza wydaje nakaz aresztowania, który jest podstawą do wniosku MTK o aresztowanie danej osoby w kraju wezwanym (art. 58 ust. 5 Statutu MTK). W konsekwencji w razie otrzymania takiego wniosku państwo wezwane także jest zobowiązane do zastosowania tymczasowego aresztowania przewidzianego w prawie wewnętrznym. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1339.

W literaturze przypomina się także, że wniosek Trybunału o tymczasowe aresztowanie powinien zawierać opis osoby poszukiwanej umożliwiający jej identyfikację oraz przypuszczalne miejsce jej pobytu, a nadto zwięzłe wskazanie zbrodni, z powodu których jest ona poszukiwana, i faktów składających się na opis tych czynów, z datą i miejscem ich popełnienia, oraz wskazanie nakazu aresztowania i oświadczenie, ze wniosek o dostarczenie będzie przekazany odrębnie; wniosek ten można przekazać za pośrednictwem jakiegokolwiek środka przenoszącego treści w formie pisemnej. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1339.

Zobacz:

Wniosek MTK o współpracę, skierowany do organu RP.

Wniosek MTK do organu RP o dostarczenie osoby.