Dauter Bogusław, Szczególne tryby doręczeń pism sądowych

Szczególne tryby doręczeń pism sądowych

Doręczenie to niezbędny element każdej procedury sądowej, zazwyczaj uregulowany w sposób dość szczegółowy. Przyczyną drobiazgowej regulacji w dziedzinie doręczeń jest konieczność zagwarantowania możliwości sprawnego prowadzenia postępowania, co powoduje, że ustawodawca musi przewidzieć wystąpienie szeregu sytuacji i wskazać sposób właściwego postępowania (zob. K. Celińska-Grzegorczyk, Postulat przejrzystości systemu prawa a regulacja doręczeń zastępczych („przez awizo”) w polskich ustawach procesowych, ZNSA 2011, nr 5, s. 19). Prawidłowość doręczenia ma znaczenie dla konstytucyjnej zasady prawa do sądu (w tym prawa do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności) oraz dla zasad ogólnych procedury sądowej, takich jak zasada szybkości postępowania czy zasada udzielania pomocy stronom (zob. B. Dauter, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2012, s. 243).

Doręczenie jest czynnością materialno-techniczną, która stwarza domniemanie prawne, że adresat przyjął do wiadomości treść zawartą w piśmie. Niniejsza procedura przedstawia sposoby doręczeń pism w postępowaniu sądowym inne niż doręczenie właściwe („do rąk adresata”) stronom i uczestnikom postępowania, ich przedstawicielom i ustanowionym w sprawie pełnomocnikom. Dotyczy ona co do zasady doręczeń pism osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej. Wyjątek dotyczy doręczeń dorosłemu domownikowi, zarządcy domu lub dozorcy oraz osobie upoważnionej w miejscu pracy adresata do odbioru pism (art. 72 p.p.s.a.); ten tryb dotyczy jedynie sytuacji, gdy adresatem jest osoba fizyczna.

Brzmienie art. 72 § 1 p.p.s.a. uległo zmianie na podstawie art. 1 pkt 22 ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r., poz. 658); z kolei na podstawie art. 2 ww. noweli nowe brzmienie ww. przepisu znajduje zastosowanie również do postępowań wszczętych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. Wprowadzona zmiana polega jednak tylko na zastąpieniu podmiotu, któremu doręczający może pozostawić pismo przeznaczone dla adresata, którego nie zastał w mieszkaniu przy jednoczesnej nieobecności dorosłego domownika. W miejsce „administracji domu” ustawodawca wskazał na „zarządcę domu”, precyzując komu dokładnie można pozostawić pismo.

Pisma w postępowaniu sądowym to pisma sądowe oraz pisma procesowe. Do pism sądowych należy zaliczyć orzeczenia (wyroki i postanowienia), zarządzenia, protokoły, notatki oraz inne pisma sądowe, w tym zawiadomienia i wezwania. Pisma procesowe natomiast, to pisma pochodzące od stron postępowania, które sąd, zgodnie z zasadą oficjalności doręczeń, zobowiązany jest doręczać pozostałym stronom i uczestnikom postępowania (zob. B. Dauter [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011, s. 261).

Co do zasady sąd dokonuje doręczeń przez operatora pocztowego, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione przez sąd osoby lub organy albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej (art. 65 § 1 p.p.s.a.). W tym ostatnim zakresie, który obejmuje co do zasady postępowania wszczęte po 31 maja 2019 r. (art. 10 ust. 2 noweli z 10 stycznia 2014 r., Dz. U. poz. 183 ze zm. w zw. z art. 5 noweli z 12 kwietnia 2019 r., Dz. U. poz. 934), szerzej zob. procedurę: Doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

1. Strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swojego miejsca zamieszkania, adresu do doręczeń, w tym adresu elektronicznego lub siedziby, niezależnie od tego, czy ustanowili pełnomocników. Obowiązek ten ciąży również na pełnomocnikach stron i pełnomocnikach do doręczeń. Pismo zawierające zawiadomienie o zmianie adresu pełnomocnika, doręczone sądowi w oznaczonej sprawie, nie wywiera skutków w innych sprawach, w których pełnomocnik również reprezentuje stronę przed tym samym sądem (por. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2002 r., II UZ 46/02, OSNP 2003, nr 2, poz. 6).

2. Sąd poucza stronę o obowiązku zawiadomienia o zmianie adresu przy pierwszym doręczeniu. Skuteczne jest doręczenie w trybie art. 73 p.p.s.a. (tzw. podwójne awizo) pierwszego pisma w sprawie, zawierającego pouczenie o skutkach zaniedbania obowiązku zawiadomienia sądu o każdej zmianie swojego miejsca zamieszkania (por. postanowienie NSA z dnia 18 stycznia 2012 r., II FZ 855/11; wyrok NSA z dnia 8 listopada 2007 r., II OSK 410/07).

3. Zawiadomić sąd o zmianie adresu można w formie pisemnej (nie musi to być osobne pismo procesowe w sprawie zmiany adresu - por. postanowienie NSA z dnia 5 września 2008 r., I OZ 662/08) lub ustnie do protokołu (§ 18 ust. 1 zarz. biur).

4. Obowiązek zawiadomienia, o którym mowa w art. 70 § 1 p.p.s.a., ciąży do chwili uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Po tej dacie, np. w sprawach o wznowienie postępowania, art. 70 § 2 p.p.s.a. nie ma zastosowania; sąd doręcza pismo pod nowy adres lub poprzedni, jeżeli nie został zmieniony albo został przez stronę wskazany w tym nowym postępowaniu (zob. tamże, s. 251).