Musiał Krzysztof J., Świadczenia nieodpłatne po wyroku TK

Świadczenia nieodpłatne po wyroku TK

Trybunał Konstytucyjny nie tworzy prawa, tylko je interpretuje. Tym samym wyrok TK wywołuje skutki w praktyce od początku obowiązywania ustawy - większość lat jest już jednak przedawniona. Wyrok z dnia 8 lipca 2014 r., K 7/13, wprowadził nową jakość wykładni prawa podatkowego. Umożliwia on uniknięcie płacenia podatku i składek ZUS od wielu świadczeń, od których wcześniej daniny te były płacone.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Przepis ten jest jednak tylko uzupełnieniem art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., w świetle którego przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku z dnia 8 lipca 2014 r., K 7/13, określił, jakie warunki musi spełniać dane świadczenie, żebyśmy mogli mówić o przychodzie. Pierwszym warunkiem jest to, żeby świadczenie było spełnione za zgodą pracownika (skorzystał on z nich w pełni dobrowolnie). Innymi słowy wszelkie świadczenia, z których skorzystanie jest obowiązkowe nie skutkują powstaniem przychodu - dyskusyjnym jest nawet, czy są to świadczenia.

Przykład 1.

Pracodawca zmienił oprogramowanie, wobec czego wysłał wszystkich pracowników na szkolenie. Obowiązkowy charakter szkolenia powoduje, że w ogóle nie mamy do czynienia z przychodem.

Omawiany warunek jest najbardziej kontrowersyjny ze wszystkich warunków określonych przez TK. Przykładem obowiązkowego świadczenia, które jest przychodem pracownika jest chociażby wynagrodzenie (stosunek pracy jest stosunkiem odpłatnym). W efekcie samo zapisanie w postanowieniach aktów wewnętrznych, że dane świadczenie jest obowiązkowe, nie zawsze będzie oznaczało, że przychód nie powstanie.

Warunek ten jest jednak odpowiedzią na stosowany przez organy podatkowe argument typu „ale mógł”. Przez lata twierdziły one, że sama możliwość skorzystania z danego świadczenia jest już przychodem, a na zarzut podatnika typu „ale ja tego nie wziąłem” – odpowiadały „ale mogłeś”. Po wyroku TK mamy kontrargument w postaci „ale nie chciałem”! Oznacza on brak zgody na świadczenie, a tym samym brak przychodu.