Stefański Ryszard A., Stosowanie poręczenia społecznego

Stosowanie poręczenia społecznego

Istota tego poręczenia polega na zapewnieniu przez jeden z podmiotów wymienionych w art. 271 § 1 k.p.k., że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania. Ma ono zapewnić pozostawanie oskarżonego do dyspozycji organu procesowego oraz zagwarantować takie jego zachowanie, które umożliwi sprawny przebieg postępowania karnego. Nie znaczy to, że oskarżony ma być bezwolnym podmiotem postępowania karnego; ma jedynie nie postępować w sposób sprzeczny z przepisami k.p.k., określającymi jego prawa i obowiązki, może zaś w pełni korzystać z przysługujących mu praw, mimo że ich realizacja może wydłużyć czas postępowania. Obowiązki wynikające z tego środka zapobiegawczego nie mogą naruszać jego praw, zwłaszcza prawa do obrony.

Poręczenie społeczne może być przyjęte od:

1) pracodawcy,

2) kierownictwa szkoły,

3) kierownictwa uczelni,

4) zespołu pracowników,

5) zespołu studentów,

6) zespołu uczniów,

7) organizacji społecznej,

8) zespołu żołnierskiego.

Warunkiem wystąpienia przez którykolwiek z wyżej wymienionych podmiotów z poręczeniem jest przynależność oskarżonego do nich. Tak więc pracodawca, kierownictwo szkoły lub uczelni może to uczynić w stosunku do swego pracownika, ucznia lub studenta, zespół pracowniczy, uczniowski lub studencki do osoby, która w nim pracuje lub uczy się, organizacja społeczna w stosunku do jej członka, a zespół żołnierski do żołnierza, który pełni w nim służbę. W ten sposób został znacznie ograniczony zakres podmiotowy tego środka; nie jest bowiem możliwe przyjęcie poręczenia od tych podmiotów w stosunku do oskarżonego, który nie spełnia wyżej wymienionych wymogów. Chodzi nie tylko o państwowe zakłady pracy czy szkoły i uczelnie publiczne, ale również o zakłady prywatne oraz szkoły i uczelnie niepubliczne. Wprawdzie w ustawie wyraźnie sprecyzowano, że pracodawca może wystąpić wobec oskarżonego, który jest u niego zatrudniony, lecz można aprobować pogląd o możliwości uczynienia tego także w stosunku do oskarżonego, z którym nawiązuje się stosunek pracy i który będzie wkrótce pracownikiem. Nie jest wykluczone przyjęcie poręczenia od dwu lub więcej podmiotów; skumulowanie ich może lepiej zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania karnego, gdyż oskarżony będzie znajdował się pod wzmożoną kontrolą. Wybór podmiotów występujących o przyjęcie poręczenia należy do organu procesowego.

Osoba wykonująca obowiązki poręczającego składa oświadczenie o przyjęciu obowiązków (art. 271 § 3 k.p.k.). Przyjęcie obowiązków jest dobrowolne. Kodeks postępowania karnego nie określa formy oświadczenia. Zamieszczenie tego wymogu w przepisie dotyczącym wniosku o przyjęcie poręczenia wskazuje, iż dołącza się je do wniosku, a zatem powinno być sporządzone na piśmie. Dołączenie go do wniosku jest uzasadnione tym, by organ procesowy wiedział, że osoba ta zgodziła się pełnić obowiązki poręczającego. Wskazuje to też na nieskładanie tego oświadczenia dopiero przy odbieraniu poręczenia przez sąd lub prokuratora. Jednakże skoro osoba ta oświadcza, że przyjmuje na siebie obowiązki wynikające z poręczenia, musi je poznać. Przy braku takiej wiedzy osoba ta po pouczeniu o wynikających z poręczenia obowiązkach i skutkach ich niedotrzymania w czasie odbierania poręczenia (art. 273 § 1 k.p.k.) może zrezygnować z tej roli. Wymagać to będzie wskazania innej osoby.