Stefański Ryszard A., Stosowanie poręczenia majątkowego

Stosowanie poręczenia majątkowego

Istota poręczenia majątkowego polega na gwarancji majątkowej mającej zapewnić określone zachowanie oskarżonego. Gwarancja majątkowa wywołuje taki stan, że oskarżony czuje się zobligowany do spełniania obowiązków wynikających z prawa karnego procesowego, a ich realizację zapewnia przymus psychiczny wywierany na oskarżonego w postaci groźby przepadku przedmiotu poręczenia (A. Bulsiewicz, Poręczenie majątkowe w polskim procesie karnym, Toruń 1991, s. 36–38).

Poręczenia majątkowego - jak podkreśla się w orzecznictwie - nie musi składać oskarżony, a może je złożyć każdy, kto się na to zdecyduje, ufając oskarżonemu, że nie naruszy warunków poręczenia (por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 15 marca 2005 r., II AKz 89/05, KZS 2005, nr 3, poz. 28). To decyzji stron pozostawione jest zatem ustalenie, kto w istocie weźmie na siebie ciężar uiszczenia wskazanej przez sąd kwoty, jak też poniesie ewentualne konsekwencje niedozwolonych zachowań podjętych przez podejrzanych (por. postanowienie SA w Katowicach z dnia 5 stycznia 2007 r., II AKz 833/06, Biul. SA w Katowicach 2007, nr 1, poz. 12).

Poręczenie majątkowe może być stosowane wówczas, gdy zrealizowane są przesłanki ogólne (art. 249 § 1 k.p.k.) i szczególne stosowania środków zapobiegawczych (art. 258 § 1-3 k.p.k.). Z tych ostatnich nie może wchodzić w grę przewidziana w art. 258 § 3 k.p.k. uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, gdyż dotyczy ona tymczasowego aresztowania i środek ten nie jest adekwatny dla tej przyczyny.

W postanowieniu o zastosowaniu poręczenia majątkowego określa się jego wysokość, rodzaj i warunki.

Gwarancja majątkowa musi być tego rodzaju, aby obawa utraty wartości majątkowych oddziaływała na oskarżonego w taki sposób, żeby nie zakłócał on prawidłowego toku postępowania. Ważne jest sprawdzenie, czy przedmiot poręczenia rzeczywiście należy do osoby składającej poręczenie. Dlatego też wysokość poręczenia majątkowego, jego rodzaj i warunki muszą pozostawać w odpowiedniej proporcji do sytuacji materialnej oskarżonego lub składającego poręczenie, wysokości wyrządzonej szkody oraz charakteru popełnionego czynu (art. 266 § 2 k.p.k.) (por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 29 września 1993 r., II AKz 262/93, KZS 1993, nr 10, poz. 31; postanowienie SA w Krakowie z dnia 22 marca 1995 r., II AKz 122/95, KZS 1995, nr 3–4, poz. 62). Jak wskazuje się w judykaturze, „Suma poręczenia powinna pozostawać w odpowiedniej relacji nie tylko do wagi przestępstwa, za które stosuje się poręczenie, ale i do kondycji finansowej oskarżonego, bo to wysokość tej sumy ma go odstraszać od działań destabilizujących postępowanie. Wątpliwe jest, czy kwota 100 tys. zł jest wystarczająco wysoka, by oskarżony nie ryzykował jej utraty i nie podejmował bezprawnych działań zmierzających do zakłócenia toku procesu, gdy jego miesięczne dochody wynosiły około 80 tys. zł, a oskarżono go o wyrządzenie szkody wartej kilkanaście milionów złotych” (postanowienie SA w Krakowie z dnia 25 listopada 2008 r., II AKz 598/08, Prok. i Pr. 2009, nr 6, poz. 52).

Poręczenie majątkowe stanowią pieniądze, papiery wartościowe, zastaw lub hipoteka (art. 266 § 1 k.p.k.). Poręczenie może obejmować jeden lub więcej przedmiotów, np. określoną kwotę pieniężną wpłaconą do depozytu oraz zabezpieczoną w postaci wpisu do księgi wieczystej, poszczególne przedmioty bowiem nie wykluczają się. W takim przypadku wysokość poręczenia stanowi suma wartości poszczególnych przedmiotów poręczenia.