Kamiński Ireneusz Cezary, Sporządzenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Sporządzenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Skargę może wnieść osoba, grupa osób oraz „organizacja pozarządowa” (art. 34 EKPC). Skarżącym nie może być jednostka władzy publicznej, np. gmina. Skarga nie może być anonimowa; musi identyfikować tożsamość skarżącego (nie było tak, gdy skarżąca podpisała skargę jako „Blondyneczka”: Blontje przeciwko Holandii, skarga nr 7245/09, decyzja z dnia 15 września 2009 r.).

Skarga może zostać wniesiona przeciwko państwu-stronie EKPC, w odniesieniu do prawa objętego ochroną EKPC lub protokołu dodatkowego do EKPC, po wyczerpaniu drogi krajowego postępowania/wyczerpaniu dostępnych środków odwoławczych (o ile są one skuteczne) oraz w terminie 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji (liczonej od daty jej otrzymania, jeżeli dany system krajowy przewiduje: Worm przeciwko Austrii, skarga nr 22714/93, wyrok z dnia 29 sierpnia 1997 r., § 33).

Skarga nie może być identyczna ze sprawą już rozpoznaną przez Trybunał lub poddaną rozstrzygnięciu innego organu międzynarodowego (innej procedurze międzynarodowej), jeśli nie zawiera „nowych, istotnych informacji” (art. 35 ust. 2 pkt b EKPC).

Podsumowując wstępne wymogi związane z wniesieniem skargi, kancelaria ETPC ujęła je następująco (http://www.echr.coe.int/Documents/Application_Notes_POL.pdf):

Trybunał będzie mógł rozpatrzyć skargę jedynie wówczas, gdy:

– Przedstawione zarzuty dotyczą naruszenia prawa lub praw zawartych w Konwencji i w protokołach dodatkowych;

– Skarga jest skierowana przeciwko państwu, które ratyfikowało Konwencję lub dany protokół dodatkowy (nie wszystkie protokoły zostały ratyfikowane przez wszystkie państwa; lista ratyfikacji jest dostępna na stronie internetowej Trybunału: www.echr.coe.int/applicants);

– Przedstawione zarzuty odnoszą się do spraw dotyczących odpowiedzialności organów władzy państwowej (władzy ustawodawczej, organów administracyjnych, sądów itp.). Trybunał nie rozpatruje zarzutów skierowanych przeciwko osobom fizycznym lub instytucjom prywatnym;

– Skarga dotyczy zdarzeń lub działań, które miały miejsce po dacie ratyfikacji

Konwencji lub danego protokołu dodatkowego (lista zawierająca daty ratyfikacji dla każdego państwa jest dostępna na stronie internetowej Trybunału: www.echr.coe.int/applicants);

– Skarżący jest bezpośrednio i osobiście ofiarą naruszenia prawa lub praw zawartych w Konwencji (ma status „pokrzywdzonego ”;

– Skarżący wykorzystał wszystkie możliwości naprawy naruszonych praw w postępowaniu przed władzami krajowymi („wyczerpanie krajowych środków odwoławczych”) - oznacza to, że przed wniesieniem skargi do Trybunału podnoszone zarzuty muszą zostać przedstawione do rozpoznania przez sądy krajowe. Wymóg ten obejmuje również uzyskanie orzeczenia wydanego w wyniku odwołania do właściwego sądu najwyższej instancji. Powyższe środki muszą być wykorzystane zgodnie z procedurą krajową i z zachowaniem terminów przewidzianych prawem wewnętrznym. Natomiast nie jest konieczne wykorzystanie środków odwoławczych, które są nieskuteczne, czy też środków uznaniowych lub nadzwyczajnych , które nie są przewidziane normalną procedurą odwoławczą;

– Kompletna skarga została wniesiona do Trybunału w terminie sześciu miesięcy, licząc od daty wydania ostatecznego orzeczenia przez najwyższy sąd krajowy lub inny organ rozstrzygający dany rodzaj sprawy lub daty, w której to orzeczenie zostało doręczone skarżącemu lub pełnomocnikowi Skarżącego. Jeżeli w danej sprawie nie istnieją skuteczne środki odwoławcze termin sześciu miesięcy biegnie od daty działania, zdarzenia lub orzeczenia

będących przedmiotem skargi. Bieg terminu sześciu miesięcy zostaje przerwany jedynie poprzez przesłanie do Trybunału kompletnej skargi spełniającej wymogi określone w art. 47 Regulaminu Trybunału (patrz tekst zawarty w Dokumentach dla osób, które mają zamiar wnieść skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka). Termin ten upływa po sześciu miesiącach, nawet jeżeli ostatni dzień tego okresu wypada w niedzielę lub dzień wolny od pracy . Podsumowując ,formularz skargi oraz wszystkie niezbędne informacje i dokumenty muszą zostać wysłane do Trybunału najpóźniej w ostatnim dniu sześciomiesięcznego terminu. Należy zatem upewnić się, że skarga została nadana w odpowiednim czasie ;

– Zarzuty opierają się na solidnych dowodach, które należy przedłożyć, przedstawiając w sposób jasny zaistniałą sytuację. Na poparcie powyższego do skargi należy dołączyć dokumenty, decyzje, orzeczenia, dokumentację medyczną. Zeznania świadków oraz wszystkie inne dowody ;

– Skarżący jest w stanie wykazać, że zarzuty będące przedmiotem skargi stanowią nieuzasadnione naruszenie jego praw. Nie jest bowiem możliwe skarżenie się jedynie na decyzję lub orzeczenie, które wydaje się skarżącemu niesprawiedliwe lub błędne. Trybunał nie jest sądem odwoławczym od orzeczeń wydanych przez sądy krajowe i nie może ich unieważniać lub zmieniać;

– Zarzuty nie były dotychczas rozpatrywane przez Trybunał ani przez żaden inny organ międzynarodowy.

Począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r. zaostrzeniu uległy rygory związane ze składaniem skargi. Należy ją wnieść na oficjalnym formularzu (chyba że Trybunał postanowi inaczej), dostępnym w języku każdego państwa-strony EKPC na stronie internetowej Trybunału (echr.coe.int). Należy wypełnić wszystkie pozycje skargi. Niespełnienie wymogów formalnych dotyczących skargi będzie prowadziło do uznania jej za niedopuszczalną.

Nowe wymogi dotyczące skargi zostały określone w rozbudowanej regule 47 Regulaminu Proceduralnego Trybunału (niewielkie zmiany tej reguły weszły w życie 1 stycznia 2016 r.). Niespełnienie tych wymogów jest traktowane rygorystycznie, mogąc prowadzić do odrzucenia skargi ze względów formalnych.

Reguła 47 stanowi obecnie, że:

„1. Skarga złożona na podstawie art. 34 Konwencji powinna zostać sporządzona na oficjalnym formularzu skargi, chyba że ETPC postanowi inaczej. Formularz skargi powinien zawierać wszystkie informacje wymagane w poszczególnych jego częściach, a mianowicie:

a) nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo oraz adres skarżącego oraz, jeśli skarżący jest osobą organizacyjną, jej pełną nazwę oraz datę zawiązania lub rejestracji, numer pod jakim została zarejestrowana (jeśli taki posiada) oraz adres siedziby;

b) jeśli skarżący jest reprezentowany przez pełnomocnika, nazwisko, zawód, adres, numer telefonu oraz faksu pełnomocnika,;

c) jeśli skarżący jest reprezentowany przez pełnomocnika, oryginalny podpis skarżącego wraz z datą wyznaczenia pełnomocnika oraz oryginalny podpis adwokata lub radcy prawnego przyjmującego umocowanie do reprezentacji we właściwej części formularza;

d) nazwę Układającej się Strony (lub Stron), przeciwko której skierowana jest skarga;

e) zwięzły i czytelny opis stanu faktycznego;

f) zwięzłe i czytelne oświadczenie dotyczące zarzucanego naruszenia lub naruszeń Konwencji, wraz z uzasadnieniem; a także

g) zwięzłe i czytelne oświadczenie o spełnieniu kryteriów dopuszczalności zawartych w art. 35 ust. 1 Konwencji.

2. a) Wszystkie informacje, o których mowa w punktach od e) do g) paragrafu 1 powyżej, powinny być przedstawione w odpowiedniej części formularza skargi w sposób umożliwiający ETPC określenie rodzaju skargi i jej przedmiotu, bez odwoływania się do innych dokumentów.

b) Skarżący może uzupełnić powyższe informacje dołączając do formularza skargi dokument przedstawiający stan faktyczny i zarzucane naruszenia Konwencji wraz z uzasadnieniem. Taki załącznik nie może przekraczać 20 stron objętości.

3.1. Do formularza skargi należy dołączyć:

a) kopie wszelkich dokumentów odnoszących się do przedmiotu skargi, a w szczególności orzeczeń sądowych lub innych decyzji;

b) kopie dokumentów oraz decyzji świadczących o tym, że wyczerpane zostały krajowe środki odwoławcze i zachowany został termin, o którym mowa w art. 35 ust. 1 Konwencji;

c) jeśli zarzuty zostały przedłożone do rozpoznania w innym międzynarodowym postępowaniu wyjaśniającym lub ugodowym, kopie stosownych dokumentów;

d) jeśli skarżącym jest jednostka organizacyjna, o której mowa w paragrafie 1 a) powyżej, kopia dokumentu lub dokumentów świadczących o tym, iż osoba wnosząca skargę posiada umocowanie do działania w imieniu tej organizacji.

3.2. Dokumenty przedłożone na poparcie skargi muszą być wymienione w porządku chronologicznym, kolejno ponumerowane oraz dokładnie opisane.

4. Skarżący, którzy nie życzą sobie ujawnienia swojej tożsamości, powinni to zaznaczyć i wskazać przyczyny uzasadniające odstąpienie od zasady publicznego dostępu do informacji w postępowaniu przez ETPC, który może zezwolić na zachowanie anonimowości lub przyznać ją z własnej

inicjatywy.

5.1. Niespełnienie wymogów przewidzianych w ustępach 1-3 niniejszej reguły może spowodować, że skarga nie zostanie rozpatrzona przez ETPC, chyba że:

a) skarżący przedstawił zadowalające wyjaśnienie powodów, dla których nie mógł sprostać powyższym wymogom;

b) skarga dotyczy wniosku o zastosowanie środka tymczasowego;

c) ETPC zadecyduje inaczej z własnej inicjatywy lub na wniosek skarżącego.

5.2. ETPC może w każdym czasie zwrócić się do skarżącego o przedstawienie w określonym terminie niezbędnych informacji lub dokumentów, wskazując formę lub sposób ich przedłożenia.

6. a) Za datę wniesienia skargi w rozumieniu art. 35 ust. 1 Konwencji przyjmuje się datę wysłania do ETPC formularza skargi spełniającego wymogi określone w niniejszym artykule. Za datę wysłania przyjmuje się datę stempla pocztowego.

b) ETPC może jednak z ważnych przyczyn postanowić, że za datę wniesienia należy przyjąć inną datę.

7. Skarżący mają obowiązek zawiadamiać ETPC o zmianie swojego adresu i o wszelkich okolicznościach mających znaczenie dla skargi”.

Opisywane zdarzenia (fakty) oraz orzeczenia krajowe należy relacjonować w sposób chronologiczny, rozpoczynając od najwcześniejszych.

Zasadniczo wszystkie pisma kierowane do ETPC są publicznie dostępne, więc skarżący, który uważa, że dostęp do pewnej informacji lub dokumentu powinien zostać wyłączony, musi o to wystąpić (zob. Wniosek o ograniczenie jawności dokumentów postępowania). Skarżący może również zwrócić się z wnioskiem o nieujawnianie jego tożsamości (zob. Wniosek o nieujawnianie tożsamości skarżącego (wniosek o zarządzenie anonimowości).

Skarga może być sporządzona w jednym z języków urzędowych państw członkowskich Konwencji, a więc również po polsku. Konieczność posługiwania się jednym z dwóch języków urzędowych ETPC (angielskim lub francuskim) pojawi się na dalszych etapach postępowania, o czym skarżący zostanie poinformowany przez kancelarię ETPC.

Praktyczne wskazówki związane z wypełnieniem formularza znalazły się w dokumencie przygotowanym przez kancelarię ETPC w językach narodowych państw członkowskich Konwencji. Tytuł dokumentu w języku polskim to:

Jak wypełnić formularz skargi? (dostępny na stronie http://www.echr.coe.int/Documents/Application_Notes_POL.pdf).