Bochentyn Adam, Rozstrzyganie sporów o właściwość i kompetencyjnych na wniosek organu

Rozstrzyganie sporów o właściwość i kompetencyjnych na wniosek organu

Na tle konkretnej sprawy administracyjnej może częstokroć dochodzić do sporów pomiędzy organami administracji publicznej, wynikających z rozbieżności poglądów co do zakresu działania tych organów. Art. 22 k.p.a. wyróżnia dwojakiego rodzaju spory: 1) spory o właściwość, których stronami są organy usytuowane w jedynym systemie ustrojowym administracji publicznej, np. administracji rządowej albo samorządowej (spory takie określa się jako spory wewnętrzne), 2) spory kompetencyjne pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej, tj. spory zewnętrzne, dotyczące podmiotów z różnych elementów budowy systemu ustrojowego administracji publicznej (B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2012, s. 126–128). Zarówno spory o właściwość, jaki i spory kompetencyjne mogą przybrać postać sporu negatywnego, gdy żaden z organów uczestniczących w sporze nie uznaje się za właściwy do rozstrzygnięcia danej sprawy, bądź postać sporu pozytywnego, gdy wszystkie organy uczestniczące w sporze uznają się za właściwe w sprawie (Cz. Martysz [w:] G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Tom I, Komentarz do art. 1–103, Warszawa 2007, s. 218). W sytuacji gdy doszło do sporu pomiędzy organami wskazanymi w art. 22 § 1 k.p.a., jego rozstrzygnięcie powinno nastąpić w postępowaniu przed innym organem administracji publicznej, określonym w przywołanym przepisie (z zastrzeżeniem art. 22 § 1 pkt 1 k.p.a.). Natomiast jeżeli doszło do sporu o właściwość pomiędzy nieposiadającymi wspólnego organu wyższego stopnia organami jednostek samorządu terytorialnego bądź do sporu kompetencyjnego między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej, podmiotem właściwym do rozstrzygnięcia sporu jest Naczelny Sąd Administracyjny.

Zarówno spory o właściwość, jak i spory kompetencyjne, których dotyczy przepis art. 22 k.p.a., muszą nie tylko powstać pomiędzy organami administracji publicznej, lecz również muszą dotyczyć indywidualnej sprawy administracyjnej, rozstrzyganej przez organ administracji w postępowaniu administracyjnym (por. postanowienie NSA z dnia 2 września 2010 r., I OW 83/10, LEX nr 741773). Spory te nie obejmują natomiast sporów co do stanu faktycznego i stanu prawnego sprawy. Jeżeli nie ma między organami zgody, co do oceny stanu faktycznego i w oparciu o jakie przepisy prawa materialnego należy daną sprawę rozstrzygnąć, nie ma wówczas tożsamości sprawy (por. postanowienie NSA z dnia 10 marca 2006 r., II OW 84/05, LEX nr 198370).

Zgodnie z treścią art. 65 § 1 k.p.a., jeżeli organ administracji publicznej, do którego wniesiono podanie, uzna się za niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać to podanie do organu właściwego. Przekazanie podania następuje w formie czynności materialno-technicznej, o podjęciu której organ przekazujący powinien powiadomić wnoszącego podanie. Z kolei organ, któremu podanie zostało przekazane, powinien po jego odebraniu dokładnie zbadać swoją właściwość w sprawie (art. 19 k.p.a.). W sytuacji gdy uzna się on za niewłaściwy, nie powinien prowadzić polemiki z organem, który przekazał podanie strony, lecz powinien wystąpić o rozstrzygnięcie sporu o właściwość (J. P. Tarno [w:] W. Chróścielewski, J. P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2011, s. 254).

Od przekazania pochodzącego od strony podania z żądaniem wszczęcia postępowania, odróżnić należy przekazanie sprawy, w której organ przekazujący wszczął już i prowadził postępowanie administracyjne. W sytuacji stwierdzenia swojej niewłaściwości w trakcie postępowania, organ powinien przekazać sprawę organowi właściwemu, niezależnie od tego, czy postępowanie zostało wszczęte z urzędu czy na żądanie strony (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 17 września 2010 r., II SA/Po 452/10, LEX nr 754425). Wraz z przekazaniem sprawy, organ przekazujący obowiązany jest umorzyć postępowanie (por. postanowienie NSA z dnia 14 grudnia 2000 r., II SA 2308/00, LEX nr 55315).

Przekazanie sprawy, w której organ przekazujący wszczął i prowadził postępowanie, może wynikać z wadliwego zbadania własnej właściwości na etapie wszczęcia postępowania bądź ze zmiany tej właściwości (np. w związku z zmianą przepisów określających właściwość czy też zmianą miejsca zamieszkania strony).

Jeżeli w danej sprawie co najmniej dwa organy uznają się za właściwe, wówczas mamy do czynienia z pozytywnym sporem o właściwość. Przepisy k.p.a. nie określają żadnej formy prawnej uznania się przez organ za właściwy w sprawie. W związku z tym, należy przyjąć, że w sytuacji, gdy organ stwierdza swoją właściwość, wszczyna on (z urzędu lub na wniosek) i prowadzi postępowanie w danej sprawie. Nie jest konieczne dla zaistnienia pozytywnego sporu o właściwość, aby organy będące jego stronami wszczęły postępowanie w danej sprawie w tym samym czasie (P. Wajda [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 134). W sytuacji gdy co najmniej dwa organy prowadzą w sprawie postępowanie, organ, który ustalił, że doszło do pozytywnego sporu o właściwość, powinien podjąć działania mające na celu rozstrzygnięcie tego sporu.

Do pozytywnego sporu o właściwość może dojść również wówczas, gdy tylko jeden z organów prowadzi w danej sprawie postępowanie, drugi organ natomiast dopiero zamierza wszcząć postępowanie (w tej samej sprawie). W takiej sytuacji o rozstrzygnięcie sporu o właściwość powinien wystąpić drugi ze wskazanych organów.