Dauter Bogusław, Rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym z urzędu

Tryb uproszczony jest instytucją postępowania sądowoadministracyjnego i może być zastosowany z urzędu w sprawach o mniejszym ciężarze gatunkowym. Istota tego trybu polega na rozpoznaniu sprawy sądowoadministracyjnej na posiedzeniu niejawnym, czyli w stosunkowo krótkim czasie po wpłynięciu do sądu, w składzie trzech sędziów. Postępowanie uproszczone ma na celu przyśpieszenie rozpatrywania spraw, w których z uwagi na niebudzący wątpliwości stan faktyczny, nie zachodzi konieczność przeprowadzenia rozprawy oraz przyczyni się do skrócenia czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie sądowe. Ustawa nowelizująca z 7 kwietnia 2017 r. rozszerza zakres rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym z urzędu o sytuację, gdy decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale II w rozdziale 14 k.p.a. (por. art. 119 pkt 5 p.p.s.a.), charakteryzującym się szybkością działania organu, ograniczonym formalizmem czynności, nieobszerną regulacją prawną oraz szeroką dostępnością postępowania dla różnych podmiotów.

Sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym z urzędu, jeżeli:

- decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. lub innych przepisach albo zostały wydane z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania (art. 119 pkt 1 p.p.s.a.);

- przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie (art. 119 pkt 3 p.p.s.a.);

- przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania (art. 119 pkt 4 p.p.s.a.);

- decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale II w rozdziale 14 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (art. 119 pkt 5 ppsa).

Przewodniczący wydziału orzeczniczego kieruje sprawy, o których mowa powyżej do rozpoznania w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym według kolejności ich wpływu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ustala również terminy posiedzeń niejawnych, na których będą rozpoznawane sprawy w trybie uproszczonym.

Przewodniczący wydziału orzeczniczego lub sędzia sprawozdawca może w razie potrzeby wezwać na posiedzenie niejawne strony lub jedną z nich (por. art. 95 zd. ostatnie p.p.s.a.).

Niedopuszczalne jest skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne do rozpoznania w trybie uproszczonym, po uprzednim wyznaczeniu rozprawy i jej odroczeniu (por. R. Sawuła, Glosa do wyroku NSA z dnia 3 lipca 2008 r., II OSK 754/07, Casus 2008, nr 3, s. 59).

W pierwotnym stanie prawnym zakres rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym z urzędu ograniczał się wyłącznie do sytuacji, gdy zaskarżona decyzja lub postanowienie były dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. lub innych przepisach albo zostały wydane z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania (por. art. 119 pkt 1 p.p.s.a.). W przypadku ich ustalenia, sąd stwierdzał nieważność zaskarżonej decyzji (postanowienia) na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. lub uchylał decyzję (postanowienie) na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a. (por. T. Woś, op. cit., s. 550). Zatem mógł zapaść jedynie wyrok na korzyść strony, tj. uwzględniający skargę.

Nowelą kwietniową z 2015 r. dodane zostały dwa nowe przypadki, w których sprawa mogła zostać rozpoznana w trybie uproszczonym z urzędu (por. art. 119 pkt 3 i pkt 4 p.p.s.a.).

Ustawą nowelizującą z 7 kwietnia 2017 r. katalog ten został poszerzony o jeszcze jeden przypadek, a mianowicie, jeżeli decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale II w rozdziale 14 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (por. art. 119 pkt 5 p.p.s.a). Wprowadzenie trybu postępowania administracyjnego o charakterze uproszczonym ma na celu poprawienie sprawności i szybkości działania organów administracji publicznej w określonych kategoriach spraw. Ograniczenie formalizmu procesowego wpisuje się bowiem w europejskie dążenie do zapewnienia „dobrej i skutecznej” administracji publicznej, jak również zapewnienia przejrzystości postępowania administracyjnego. Postępowanie uproszczone charakteryzuje się w szczególności: szybkością działania organu, ograniczonym formalizmem czynności, nieobszerną regulacją prawną oraz szeroką dostępnością postępowania dla różnych podmiotów. (por. Uzasadnienie do projektu ustawy nowelizującej z 7 kwietnia 2017 r., druk sejmowy nr 1183, www.sejm.gov.pl).

Organ może załatwić sprawę w trybie uproszczonym tylko wtedy, gdy będzie miał podstawę w przepisach prawa materialnego (por. art. 163b § 1 k.p.a.). Postępowanie to może dotyczyć interesu prawnego lub obowiązku tylko jednej strony, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej (art. 163b § 2 k.p.a.). W sprawach zatem załatwianych milcząco w postępowaniu uproszczonym co do zasady nie będzie występować sytuacja wielości stron. W trybie tym organ stosuje przepisy o milczącym załatwieniu sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (por. art. 163b § 3 k.p.a.). W związku z tym, że w postępowaniu uproszczonym rozpatrywane są sprawy nieskomplikowane pod względem faktycznym i prawnym, uzasadnienie decyzji wydanej w tym postępowaniu zawiera jedynie wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione oraz przytoczenie przepisów prawa będących podstawą prawną decyzji (por. art. 163f k.p.a.).

Jako zasadę należałoby zatem przyjąć, że sprawa załatwiona w uproszczonym postępowaniu administracyjnym powinna być rozpoznana w postępowaniu sądowoadministracyjnym również w trybie uproszczonym, co znacznie przyczyni się do skrócenia obu tych postępowań.

W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów.

Postępowanie to stanowi wyjątek od zasady wyrażonej w art. 90 § 1 p.p.s.a., tj. zasady rozpoznawania sprawy na rozprawie oraz w art. 16 § 2 p.p.s.a., tj. zasady orzekania przez sąd na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Z posiedzenia niejawnego nie spisuje się protokołu, chyba że na posiedzeniu tym wysłuchano wezwane przez sąd osoby lub dokonano innych czynności procesowych (por. § 51 ust. 3 reg. WSA). O konieczności wezwania tych osób na posiedzenie niejawne decyduje przewodniczący wydziału orzeczniczego lub sędzia sprawozdawca.