Bełczącki Robert Marek, Rozpoznanie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego

Rozpoznanie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter kasatoryjny, co oznacza, że rozpoznanie skargi prowadzić może bądź do uchylenia wyroku sądu polubownego w całości lub części, bądź do oddalenia skargi, a nigdy do rozstrzygnięcia o przedmiocie sporu, o którym orzekał sąd polubowny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1967 r., I CR 445/67, OSNC 1968, nr 8-9, poz. 149, LEX nr 712; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1961 r., 2 CR 532/59, PiP 1962, z. 2, s. 346 i nast.).

Rozpoznanie skargi polega na ustaleniu, czy zaistniała przewidziana w art. 1206 k.p.c., podstawa do uchylenia tego wyroku. Co do zasady nie wchodzi tutaj w rachubę kontrola zgodności wyroku sądu polubownego z prawem materialnym ani badanie, czy znajduje on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu i czy fakty te zostały prawidłowo ustalone (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1967 r., I CR 445/67, OSNC 1968, nr 8-9, poz. 149, LEX nr 712; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2002 r., III CKN 492/01, LEX nr 407129; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004 r., I CK 405/04, LEX nr 500191; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2006 r., V CSK 321/06, LEX nr 322023; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 64, LEX nr 320021; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 397/08, LEX nr 523608; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., I CSK 53/09, LEX nr 527154).

Legitymacja do wniesienia skargi przysługuje stronom postępowania polubownego oraz ich następcom prawnym. Legitymowany jest także prokurator. Skarga wniesiona przez podmiot, któremu brakuje legitymacji, podlega oddaleniu.

Rozpoznając skargę sąd związany jest przytoczonymi przez skarżącego podstawami z art. 1206 § 1 k.p.c., a z urzędu uwzględnia jedynie podstawy przewidziane w art. 1206 § 2 k.p.c., a mianowicie to, czy nie został naruszony ustawowy zakaz poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego ani podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej,

a w przypadku umowy, której stroną jest konsument, także to, czy konsument nie został pozbawiony ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego (art. 1206 § 2 pkt 3 k.p.c.; przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie w rozumieniu art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L 177 z 04.07.2008, s. 6). Zastosowanie podstawy przewidzianej w art. 1206 § 2 pkt 3 k.p.c. dotyczyć może jedynie wyroku sądu polubownego wydanego od dnia 10 stycznia 2017 r. (por. art. 62 ustawy z dnia 23 września 2016 r.

o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (Dz.U. z 2016 r. poz. 1823). Na podstawy uwzględniane przez sąd z urzędu skarżący może się powoływać także po upływie terminu do wniesienia skargi.

W ramach oceny, czy zaskarżony wyrok nie narusza podstawowych porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego), zachodzi wyjątek od zasady, że sąd państwowy nie ocenia merytorycznie rozstrzygnięcia sądu polubownego. Naruszenie prawa materialnego prowadzące do pogwałcenia podstawowych zasad porządku prawnego może stanowić przyczynę uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1998 r., I CKN 822/97, OSNC 1999, nr 2, poz. 39, LEX nr 34448; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r., II CKN 267/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 203, LEX nr 40833; wyrok sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1211/00, OSNC 2003, nr 9, poz. 125, LEX nr 79737; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004 r., I CK 405/04, LEX nr 500191; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2006 r., II CSK 123/06, LEX nr 398393; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2006 r., V CSK 321/06, LEX nr 322023; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 64, LEX nr 320021; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2007 r., I CSK 192/07, LEX nr 488970; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2008 r., V CSK 8/08, LEX nr 400965; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 397/08, LEX nr 523608).

Przez podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej rozumieć należy nie tylko normy konstytucyjne, ale także naczelne normy poszczególnych dziedzin prawa, w tym prawa procesowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., I CSK 53/09, LEX nr 527154; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r., I CSK 535/09, LEX nr 602748; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 r., I CSK 342/10, LEX nr 784176; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012 r., I CSK 312/11, LEX nr 1163190).

O naruszeniu klauzuli porządku publicznego nie można mówić w przypadku, gdy wyrok sądu polubownego oparty jest na jednym z przeciwstawnych poglądów prezentowanych w orzecznictwie i doktrynie. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 maja 2013 r., V ACa 191/13, LEX nr 1356514).

Na temat relacji klauzuli porządku publicznego względem pozostałych podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego - por. M. Neumann, Glosa do wyroku SN z dnia 9 września 2010 r., I CSK 535/09, Glosa 2011, nr 2, poz. 61, LEX nr 129772.

Merytoryczna kontrola rozstrzygnięcia sądu polubownego następuje także

w przypadku umowy, której stroną jest konsument, jeśli chodzi o ustalenie czy konsument nie został pozbawiony ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego. Tej kategorii przepisów odpowiadają przepisy wymuszające swoje zastosowanie przewidziane w art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L 177 z 04.07.2008, s. 6). Bliżej na temat tego rodzaju norm - por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9 listopada 2000 r., C-381/98, ECR 2000/11A/I-9305, LEX nr 83028; M. Pilich w: P. Grzegorczyk (red.), K. Weitz (red.), Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, Część II. Europejskie prawo kolizyjne, Statut umów ubezpieczenia według rozporządzenia Rzym I, pkt IV., ppkt 2., LexisNexis 2012, Lex.

Uwzględnieniu skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego na podstawie art. 1206 § 2 k.p.c. nie stoi na przeszkodzie uprzednie prawomocne uznanie tego wyroku albo stwierdzenie jego wykonalności. Wprawdzie naruszenie ustawowego zakazu poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozbawienie konsumenta ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego uwzględniane są przez sąd z urzędu w postępowaniu o uznanie albo stwierdzenie wykonalności (art. 1214 § 3 k.p.c.), ale ocena taka dokonywana jest z reguły jedynie w oparciu o treść wyroku sądu polubownego. Natomiast w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego postępowanie dowodowe prowadzone jest zwykle w szerszym zakresie. Wobec tego dopuszczalne jest najpierw uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku bez naruszenia art. 1214 § 3 k.p.c., a następnie uchylenie tego wyroku w postępowaniu ze skargi z powodu naruszenia art. 1206 § 2 k.p.c. (por. B. Dobrzański [w:] red. Z. Resich, W. Siedlecki, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze 1969, s. 998; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1967 r., I CR 445/67, OSNC 1968, nr 8-9, poz. 149, LEX nr 712).