Dauter Bogusław, Rozpoznanie przez NSA skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19

Rozpoznanie przez NSA skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19

Ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1090, dalej: „ustawa nowelizująca”) wprowadzono kolejne zmiany w zakresie rozpoznania skargi kasacyjnej przez Naczelny Sąd Administracyjny w stanie epidemii z powodu COVID-19. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842, dalej: „ustawa”) przewodniczący może skierować sprawę na posiedzenie niejawne (NSA nie jest w tym zakresie związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy - por. art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy), ale w ściśle określonych warunkach, a mianowicie, jeżeli przeprowadzenie rozprawy na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (tzw. rozprawy odmiejscowionej, zdalnej) nie jest możliwe, a przewodniczący uzna rozpoznanie sprawy za konieczne. Ustawodawca wyeliminował z tego ustępu trzecią przesłankę, a mianowicie, że przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących.

Wnioskodawca w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej wskazał, że są sprawy, które nie mogą lub nie powinny czekać na rozstrzygnięcie i czasem jedynym sposobem na to jest procedowanie ich w trybie niejawnym, jeżeli oczywiście nie jest możliwe zastosowanie środków porozumiewania się sądu ze stronami na odległość, bo ten sposób przeprowadzania rozprawy ma absolutny priorytet (por. Uzasadnienie do projektu ustawy nowelizującej, druk sejmowy nr 899).

Z wykładni art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy, jak również z treści uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej wynika zatem, że rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym może mieć miejsce dopiero wówczas, gdy przeprowadzenie rozprawy zdalnej nie jest możliwe. W art. 15zzs⁴ ust. 2 ustawy wskazano, że jedyną formą przeprowadzenia rozprawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich jest przeprowadzenie jej w postaci zdalnej (por. Rozpoznanie przez NSA skargi kasacyjnej na rozprawie w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19).

Mimo że w art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy nie wskazano do kiedy będzie obowiązywała opisana w nim regulacja, to z systemowej wykładni przepisu i jak i celu samej ustawy, należy przyjąć, że podobnie, jak w art. 15zzs⁴ ust. 1 i ust. 2 ustawy, będzie miał on zastosowanie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.

Po przedstawieniu przez WSA akt sprawy wraz ze skargą kasacyjną do NSA, przewodniczący wydziału dokonuje wstępnego badania, czy spełnione zostały warunki formalne, a następnie wydaje stosowne zarządzenia co do dalszego postępowania. Wstępne badanie skargi kasacyjnej dotyczy zarówno przesłanek dopuszczalności, jak i warunków formalnych skargi kasacyjnej.

Z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich NSA nie jest związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy (art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy).

Oznacza to, że NSA, przed skierowaniem skargi kasacyjnej na posiedzenie niejawne, nie będzie musiał, tak jak to miało miejsce w poprzednim stanie prawnym, pytać o wyrażenie na to zgody przez wszystkie strony postępowania w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze skierowania sprawy na posiedzenie niejawne.

Przesłanki umożliwiające NSA rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w opisanym wyżej okresie zostały określone w art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy. Zgodnie z aktualnym brzmieniem tego przepisu, przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeśli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, czyli nie można jej przeprowadzić w formie zdalnej.

Ustawodawca zastrzegł zatem, że w pierwszej kolejności przewodniczący powinien zbadać, czy jest możliwe przeprowadzenie ze stronami postępowania rozprawy odmiejscowionej, czyli zdalnej. Jeżeli z jakiś przyczyn nie jest to możliwe (przykładowo, sąd nie będzie miał możliwości technicznych do przeprowadzenia rozprawy zdalnej, np. ze względu na warunki lokalowe, czy też wielość uczestników postępowania), a rozpoznanie sprawy jest konieczne, wówczas przewodniczący wydaje zarządzenie o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne.

Wnioskodawca w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej wskazał, że jeżeli nie ma możliwości przeprowadzenia rozprawy odmiejscowionej (zdalnej), to przez wzgląd na bezpieczeństwo uczestników postępowania oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości nakazuje się odejście od ściśle postrzeganej zasady jawności zewnętrznej i skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne (por. Uzasadnienie do projektu ustawy nowelizującej, druk sejmowy nr 899).