Bełczącki Robert Marek, Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym

Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym

Stosownie do art. 374 i 375 k.p.c., co do zasady, apelacja podlega rozpoznaniu na rozprawie, niemniej w każdej sprawie w razie uznania, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie jest konieczne, apelacja może zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, chyba że strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację zażądała przeprowadzenia rozprawy. Sąd drugiej instancji związany jest wnioskiem strony o przeprowadzenie rozprawy, za wyjątkiem wypadków, gdy cofnięto pozew lub apelację albo w sprawie zachodzi nieważność postępowania. Ponadto w szczególnym, przewidzianym w art. 391¹ § 1 k.p.c. wypadku apelacji wniesionej od wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne, wydanego na posiedzeniu niejawnym, przyjmującego za podstawę art. 191¹ k.p.c., sąd drugiej instancji może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym, nie doręczając odpisu apelacji osobie wskazanej jako pozwany ani nie rozpoznając wniosków złożonych wraz z taką apelacją. Zawarty w takiej apelacji wniosek o przeprowadzenie rozprawy okaże się więc nieskuteczny. Wobec szczególnej regulacji przewidującej rozpoznanie apelacji na rozprawie bądź na posiedzeniu niejawnym art. 148¹ § 1 k.p.c. nie znajduje zastosowania w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 391 § 1 zd. pierwsze k.p.c.

Z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469) wynika, że względem apelacji wniesionych i nierozpoznanych przed dniem 7 listopada 2019 r. stosuje się art. 374 i 375 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, które nie przewidywały możliwości rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji na posiedzeniu niejawnym w razie uznania, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie jest konieczne.

Niemniej na podstawie art. 15zzs³ ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w brzmieniu obowiązującym od dnia 16 maja 2020 r. (Dz. U. z dnia 15 maja 2020 r. poz. 875) do dnia 3 lipca 2021 r. (Dz. U. z dnia 18 czerwca 2021 r. poz. 1090), jeżeli sąd drugiej instancji uznał, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie było konieczne, mógł rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym także w przypadku, gdy apelacja została wniesiona przed dniem 7 listopada 2019 r., chyba że strona wnosiła o przeprowadzenie rozprawy lub wnosiła o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron. Według art. 15zzs³ ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. wniosek o przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej strona mogła złożyć w terminie 7 dni od dnia doręczenia jej zawiadomienia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne, przy czym strona niezastępowana przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej w zawiadomieniu powinna była zostać pouczona o prawie i terminie do złożenia takiego wniosku.

W myśl art. 15zzs³ ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. sąd drugiej instancji związany był wnioskiem strony o przeprowadzenie rozprawy, za wyjątkiem wypadków, gdy cofnięto pozew lub apelację albo w sprawie zachodzi nieważność postępowania.

Z dniem 3 lipca 2021 r. przepis art. 15zzs³ ustawy z dnia 2 marca 2020 r. został uchylony (art. 4 pkt 2 w zw. z art. 7 ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z dnia 18 czerwca 2021 r. poz. 1090) i nie znajduje zastosowania także w sprawach wszczętych i niezakończonych przed tym dniem (art. 6 ust. 1 wspomnianej ustawy z dnia 28 maja 2021 r.).

Natomiast od dnia 3 lipca 2021 r. przewodniczący także w sądzie drugiej instancji na podstawie art. 15zss¹ ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne (art. 4 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 1 wspomnianej ustawy z dnia 28 maja 2021 r.).

Uznanie wniesionej apelacji za dopuszczalną pozwala przewodniczącemu w sądzie drugiej instancji skierować ją do rozpoznania na rozprawie bądź na posiedzeniu niejawnym. Decyzja przewodniczącego znajduje wyraz w stosownym zarządzeniu i musi uwzględniać następujące okoliczności. Jeśli strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację wniosła o przeprowadzenie rozprawy, zasadą jest rozpoznawanie apelacji na rozprawie, a jedynie wtedy, gdy w sprawie zachodzi nieważność postępowania, apelację można (nie jest to obligatoryjne) rozpoznać na posiedzeniu niejawnym. Niezależnie od wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne jest dopuszczalne także w razie cofnięcia pozwu lub cofnięcia apelacji. Z kolei w braku wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy dopuszczalne jest rozpoznawanie apelacji na posiedzeniu niejawnym (choć również nie jest to obligatoryjne), jeśli w świetle materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym zachodzą wystarczające podstawy do uznania, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie jest konieczne. Ponadto w szczególnym wypadku apelacji wniesionej od wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne, przyjmującego za podstawę art. 191¹ k.p.c., zachodzi możliwość rozpoznania apelacji na posiedzeniu niejawnym, bez rozpoznawania wniosków złożonych wraz z taką apelacją (art. 391¹ § 1 k.p.c.), co oznacza, że zawarty w takiej apelacji wniosek o przeprowadzenie rozprawy może być nieskuteczny. Art. 148¹ § 1 k.p.c. nie znajduje zastosowania w postępowaniu apelacyjnym.

Niezależnie od wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy, apelacja może zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym nie tylko wtedy, gdy skarżący podniósł w niej zarzut nieważności postępowania zaistniałej przed sądem pierwszej instancji, ale także wówczas, gdy przewodniczący z urzędu dostrzeże taką nieważność. Zgodnie bowiem z art. 378 § 1 k.p.c., w granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji obowiązany jest taką nieważność wziąć pod uwagę z urzędu. Analizując akta przedstawionej sprawy, przewodniczący w sądzie drugiej instancji może przewidzieć taki scenariusz już na wstępnym etapie sprawy.

Kierowanie apelacji do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym jest natomiast niecelowe w sytuacji, gdy w ocenie przewodniczącego podniesiony w niej zarzut nieważności postępowania nie jest trafny. Na wypadek wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy kognicja sądu drugiej instancji na posiedzeniu niejawnym ogranicza się bowiem jedynie do kwestii nieważności postępowania, a pozostałe zarzuty apelacji nie mogą być rozpoznane bez przeprowadzenia rozprawy apelacyjnej.