Dauter Bogusław, Roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania wyroku

Roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania wyroku

Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Zasady te regulowane są w art. 417 § 1 i 2 k.c., który formułuje generalną zasadę odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Odpowiedzialność za taką szkodę ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lub inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa, jeżeli zaś zadania z zakresu władzy publicznej zlecono na podstawie porozumienia jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. Odszkodowanie przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia.

Roszczenie o wypłatę odszkodowania na podstawie art. 154 § 4 p.p.s.a. może być złożone niezależnie od tego, czy strona skorzystała z możliwości wniesienia skargi o wymierzenie grzywny organowi (art. 154 § 1 i § 2 p.p.s.a.). Oznacza to, że złożenie skargi na podstawie art. 154 § 1 p.p.s.a. nie jest obligatoryjnym warunkiem wystąpienia do sądu powszechnego z roszczeniem odszkodowawczym.

Roszczenie to przysługuje jedynie tym stronom postępowania sądowoadministracyjnego, które legitymację do udziału w tym postępowaniu czerpią z własnego interesu prawnego. Nie służy więc ono prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz organizacji społecznej, która wzięła udział w postępowaniu w charakterze uczestnika w sprawie innej osoby. Postępowanie to nie dotyczy bowiem praw i obowiązków tych podmiotów (zob. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 370). Zdaniem T. Wosia uprawniona do odszkodowania jest każda osoba, która twierdzi, że niewykonanie konkretnego wyroku sądu administracyjnego spowodowało uszczerbek w jej prawach majątkowych, co nie musi pokrywać się z byciem stroną tego konkretnego postępowania sądowoadministracyjnego. Niewydanie bowiem aktu prawa miejscowego (art. 3 § 2 pkt 5 p.p.s.a.) i innych aktów generalnych organów jednostek samorządu terytorialnego (art. 3 § 2 pkt 6 p.p.s.a.) po stwierdzeniu nieważności poprzedniego aktu w warunkach, gdy prawo kreuje taki obowiązek, albo wydanie aktu sprzecznego ze wskazaniami sądu administracyjnego, może być źródłem szkody dla większego kręgu osób niż tylko skarżący czy uczestnik poprzednio prowadzonego postępowania (zob. T. Woś (red.), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011, s. 713).

Również w obecnym stanie prawnym, tj. po nowelizacji art. 149 i art. 154 p.p.s.a. dokonanej ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r., poz. 658), zachowuje aktualność pogląd, że przez niewykonanie orzeczenia sądu w rozumieniu art. 154 § 4 p.p.s.a. należy rozumieć niewykonanie wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność oraz bezczynność organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności (zob. B. Dauter, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2012, s. 598). Wskazane zmiany miały związek z wątpliwościami dotyczącymi trybu zaskarżania bezczynności organu w stanie prawnym sprzed 15 sierpnia 2015 r. (por. druk sejmowy nr VII.1633) i nie zmieniają rozumienia pojęcia „niewykonania orzeczenia sądu” w ujęciu ww. przepisu. Zdaniem T. Wosia, ponieważ art. 154 § 4 p.p.s.a. nie odsyła do § 1 tego przepisu, przez niewykonanie wyroku należy uznać również taką sytuację, w której organ administracji - po uwzględnieniu skargi na jego bezczynność lub uprzednio wydany akt albo podjęta czynność - wydaje w terminie nowy akt (podejmuje nową czynność), tyle że treść tych działań pozostaje w sprzeczności z oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania, wyrażonymi w wyroku sądu (zob. M. Romańska, T. Woś, „Niewykonywanie” wyroków sądu administracyjnego i uprawnienia z tym związane (art. 154 p.p.s.a.), PPP 2007, nr 3, s. 40).

Powództwo o odszkodowanie do sądu powszechnego należy poprzedzić stosownym wnioskiem o wypłatę odszkodowania złożonym do organu, który nie wykonał orzeczenia sądu.