Izydorczyk Jacek, Przewóz osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania przez terytorium Polski

Przewóz osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania przez terytorium Polski

Europejski Nakaz Aresztowania jest instytucją należącą do tzw. III Filara prawa europejskiego. Został on przedstawiony przez Radę Unii Europejskiej, a następnie przyjęty jako tzw. Decyzja Ramowa w dniu 13 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Wsp. Eur., 18.07.2002, L 190/12, 2002/584 JHA). Decyzje ramowe mają służyć zbliżaniu ustawodawstw państw członkowskich Unii Europejskiej i wiążą je co do treści, jednak forma i metoda wdrożenia zależy od konkretnego ustawodawcy (nie wywołują zatem skutków bezpośrednich). Jak wskazano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy zmieniającej kodeks postępowania karnego, w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejski Nakaz Aresztowania wchodzi w miejsce dotychczasowych konwencji ekstradycyjnych (Konwencji Rady Europy z 1957 r., Konwencji UE z 1995 i 1996 r., Konwencji wykonawczej Schengen z 1990 r., w części dotyczącej ekstradycji). Zobligowano państwa członkowskie do implementacji ww. Decyzji Ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r. Jednakże przewidziano możliwość złożenia deklaracji odnośnie kwestii, że do przestępstw popełnionych w określonej dacie, będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy ekstradycyjne. W związku z powyższym, w dniu 18 marca 2004 r. znowelizowano kodeks postępowania karnego poprzez dodanie rozdziałów 65a oraz 65b dotyczących wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (tzw. przekazanie czynne), jak i wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej w tej sprawie do sądów polskich (tzw. przekazanie bierne). Należy przypomnieć, że początkowo wskazywano, że nowa regulacja kodeksu postępowania karnego nie jest sprzeczna z Konstytucją RP (podobne wątpliwości powstały zresztą także i w innych krajach Unii Europejskiej). Wskazywano bowiem, że wydanie (extradition) nie jest przekazaniem-dostarczeniem (surrender) i że nie chodzi o przekazanie państwu obcemu, lecz tylko jego organom sądowym. Jednakże argumentacja taka musiała budzić uzasadnione wątpliwości. Dlatego też wskazane było pójście śladem kilku innych państw europejskich, które zdecydowały się na nowelizacje swych konstytucji. Dopiero jednak z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 2005 r. uznające za sprzeczny przepis kodeksu postępowania karnego zezwalający na przekazywanie obywatela polskiego w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania, znowelizowano Konstytucję w art. 55 (przepis ten został zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz. 1471; wszedł zaś w życie w dniu 7 listopada 2006 r.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Przekazanie bierne w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania jest szeroko regulowane w przepisach art. 607k–607zc k.p.k. (Rozdział 65b kodeksu postępowania karnego).

Regulacja art. 607zb k.p.k. dotyczy przewozu (tranzytu) osoby ściganej na podstawie nakazu europejskiego przez terytorium Polski i stanowi implementacje art. 25 decyzji ramowej o europejskim nakazie aresztowania. Zgodnie z omawianym przepisem na wniosek państwa wykonania nakazu europejskiego (chodzi tutaj o organ państwa wykonania nakazu, a nie organ sądowy, który orzekał o przekazaniu) Minister Sprawiedliwości udziela zezwolenia na przewóz osoby ściganej na podstawie nakazu europejskiego przez terytorium Polski. Nie jest ona zatem uzależniona od decyzji sądu, tak jak samo przekazanie na podstawie nakazu europejskiego, ale od decyzji organu o charakterze politycznym (w procedurze uregulowanej w art. 607zb k.p.k. w ogóle nie bierze udziału sąd). Zob. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1312; S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Przepis art. 607zb k.p.k. dotyczy sytuacji, gdy Polska nie jest ani państwem wydania ENA, ani państwem jego wykonania, a jedynie przez jej terytorium ma nastąpić tranzyt osoby przekazanej z państwa członkowskiego UE do drugiego. Jak się wskazuje w literaturze w przepisie tym pominięto sytuację, gdy tranzyt dotyczy osoby wydanej przez państwo trzecie innemu państwu członkowskiemu UE. Tymczasem założeniem art. 25 ust. 5 decyzji ramowej o ENA, zasady dotyczące tranzytu osoby przekazanej mają odpowiednie zastosowanie również w takim przypadku. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Forma uproszczona dotyczy przewozu drogą powietrzną bez lądowania. Zgodnie bowiem z przepisem art. 607zb § 4 k.p.k. w razie korzystania z drogi powietrznej bez planowanego lądowania, można poprzestać na powiadomieniu Ministra Sprawiedliwości o przewożeniu osoby ściganej nad polskim terytorium; jeżeli jednak nastąpi nieprzewidziane lądowanie, państwo wykonania nakazu europejskiego dostarcza niezwłocznie dane (tj. te określane w art. 607zb § 2 k.p.k. jako wymogi formalne wniosku państwa UE na przewóz osoby ściganej na podstawie nakazu europejskiego przez terytorium RP); przepis art. 607zb § 3 stosuje się odpowiednio. Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; G. Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010.