Kasiński Jarosław, Przesłuchanie świadka przez sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany

Przesłuchanie świadka przez sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany

Zgodnie z zasadą bezpośredniości, cały skład sądu powinien uczestniczyć w przesłuchaniu świadka na rozprawie. Nie zawsze będzie to jednak możliwe. Zauważyć tu trzeba, że art. 391 § 1 k.p.k. przewiduje możliwość odczytywania na rozprawie protokołów zeznań świadka m.in. w sytuacji, gdy nie stawił się on na nią z powodu niedających się usunąć przeszkód. Zgodnie natomiast z art. 392 § 1 k.p.k., sąd może odczytywać na rozprawie głównej m.in. protokoły przesłuchania świadka, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia. Sprzeciw strony, której zeznania nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu (§ 2).

Dopuszczalne jest wreszcie zlecenie przez sąd przesłuchania świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu albo sądowi wezwanemu, w którego okręgu świadek przebywa, jeżeli, prawidłowo zawiadomiony, nie stawił się on z powodu "przeszkód zbyt trudnych do usunięcia" (art. 396 § 2 k.p.k.).

W literaturze wskazuje się, że przeszkody zbyt trudne do usunięcia, to takie, które w zasadzie można usunąć, lecz względy materialne, ekonomii procesowej albo osobiste, przemawiają jednak za odstąpieniem od bezpośredniego przesłuchania świadka na rozprawie (zob. R.A. Stefański [w:] R.A. Stefański, S. Zabłocki [red.], Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2004, s. 741), jak i że mowa jest wprawdzie w omawianym przepisie o niestawiennictwie z „powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia”, to oznacza to nawet jedną przeszkodę, którą stanowi sytuacja, jaką można przezwyciężyć, jednakże wiąże się to z wyjątkową uciążliwością dla osoby, która ma być przesłuchana w charakterze świadka, jak i dla wzywającego świadka sądu. W tym ostatnim wypadku może chodzić o trudności natury technicznej czy organizacyjnej, a także wiążące się z wysokimi kosztami, jakie należałoby ponieść (zob. L.K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 396 Kodeksu postępowania karnego, LEX/el. 2015, uwaga 10.).

Do okoliczności takich zaliczyć można np. chorobę świadka, jego pobyt w szpitalu, trwałe kalectwo, uniemożliwiające poruszanie się, podeszły wiek, przeszkody uniemożliwiające dojazd do sądu, czy pobyt w zakładzie karnym.

Zauważyć tu trzeba, że czynność przesłuchania świadka anonimowego przez sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu, reguluje odrębnie art. 184 k.p.k. Zwrócić jeszcze należy uwagę na możliwość zastosowania art. 396 § 2 k.p.k. w stosunku do oskarżonego, w sytuacji opisanej w art. 377 § 4 k.p.k.

W sytuacji, gdy świadek nie stawił się na rozprawę z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia, sąd nie jest zobligowany do skorzystania z art. 396 § 2 k.p.k., na co wskazuje zwrot „sąd może”.

Jeżeli sąd korzysta z możliwości przewidzianej w tym przepisie, to do niego należy decyzja, czy wyznaczy do czynności sędziego ze swego składu, czy sąd wezwany.