Kędziora Robert, Przesłuchanie strony

Przesłuchanie strony

W katalogu środków dowodowych dowód z przesłuchania strony stanowi środek ostateczny, dopuszczalny jedynie w przypadku braku innych środków dowodowych. W piśmiennictwie wskazuje się, że znaczenie tego dowodu jest z natury rzeczy niewielkie, trudno bowiem mówić o bezstronności osób, które mają zeznawać we własnej sprawie (por. Z. Janowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Komentarz, Warszawa 1996, komentarz do art. 86). Należy jednak pamiętać, że warunkiem przesłuchania jest uprzednie poddanie się przez stronę odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, dlatego też nie ma formalnych podstaw, by wiarygodność takiego dowodu oceniać z założenia niżej niż np. dowodu z zeznań świadka. Jest to zatem pełnoprawny środek dowodowy mogący stanowić źródło wiarygodnych ustaleń (podobnie NSA w wyroku z dnia 6 listopada 2000 r., IV SA 1606/98, Lex Polonica nr 2343811).

W myśl art. 86 zd. drugie k.p.a. do przesłuchania strony stosuje się przepisy dotyczące świadków, „z wyjątkiem przepisów o środkach przymusu”. Organ procesowy nie dysponuje więc środkami dyscyplinującymi służącymi wyegzekwowaniu od strony poddania się przesłuchaniu, co w konsekwencji oznacza, że dowód ten możliwy będzie do przeprowadzenia tylko w przypadku, gdy zgodzi się na to strona, która ma zostać przesłuchana.

Dowód z przesłuchania strony trzeba odróżnić od wyjaśnień i oświadczeń składanych przez stronę na piśmie bądź ustnie do protokołu w toku postępowania. Te ostatnie nie mają znaczenia dowodowego, a co najwyżej naświetlają określone aspekty sprawy i mogą wskazywać na okoliczności wymagające przeprowadzenia dowodu (podobnie NSA w wyroku z dnia 2 lipca 1997 r., SA/Łd 3192/95, LEX nr 30821).

Dowód z przesłuchania strony jest dowodem o charakterze posiłkowym (subsydiarnym). Jego przeprowadzenie usprawiedliwia sytuacja braku innych środków dowodowych lub ich wyczerpanie, mimo że istnieją jeszcze niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 86 k.p.a.). Przez wyczerpanie środków dowodowych należy rozumieć sytuację, w której organ administracji publicznej zgromadził i ocenił cały materiał dowodowy zgodnie z regułami określonymi w kodeksie, lecz mimo to pozostały niewyjaśnione istotne okoliczności faktyczne sprawy. Z kolei brak środków dowodowych oznacza sytuację, w której organ administracji publicznej i strony postępowania nie dostarczyły dowodów niezbędnych do stwierdzenia istnienia lub nieistnienia faktów istotnych dla załatwienia sprawy lub przeprowadzenie dowodu na takie okoliczności faktyczne stało się niedopuszczalne (por. A. Wróbel (w:) Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.00.98.1071), M. Jaśkowska, A Wróbel, LEX/el. 2012, komentarz do art. 86). W pierwszej zatem kolejności zadaniem organu procesowego jest podjęcie próby wykorzystania wszystkich innych możliwości dowodowych, zaś po dowód z przesłuchania strony należy sięgnąć w ostatniej kolejności. Nawet jednak w takiej sytuacji organ administracji państwowej „może” przesłuchać stronę, przez co mamy w tym zakresie do czynienia z uznaniem organu prowadzącego postępowanie (por. wyrok NSA z dnia 20 lipca 1997 r., I SA/Ka 2210/97, LEX nr 654280).

Postanowienie o przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania strony może być wydane zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony. Przeprowadzenie dowodu jest czynnością dokonywaną w toku postępowania (procesową), dlatego też określenie, jakiego rodzaju i na jaką okoliczność ma być przeprowadzony dowód, powinno nastąpić w formie postanowienia (art. 123 k.p.a.). Jeśli wniosek dowodowy złożyła strona, należy go uwzględnić, o ile celem przesłuchania ma być ustalenie okoliczności mającej znaczenie dla sprawy (art. 78 § 1 k.p.a.). Postanowienie dowodowe organ można w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić (art. 77 § 2 k.p.a.). Nie służy na nie zażalenie (art. 141 § 1 k.p.a.).