Kochanowski Marcin, Przesłuchanie podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym

Przesłuchanie podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym

Poniższa procedura opisuje przesłuchanie podejrzanego w toku postępowania przygotowawczego. Obejmuje zarówno sytuacje, gdy przesłuchanie podejrzanego nastąpiło z urzędu, jak i gdy o przesłuchanie świadka wnosiła strona na podstawie art. 167 k.p.k. Natomiast przebieg wprowadzania dowodów w postępowaniu przygotowawczym opisano następującymi procedurami:

– Inicjatywa dowodowa strony w postępowaniu przygotowawczym po 1 lipca 2015 r.

– Inicjatywa dowodowa organu w postępowaniu przygotowawczym po 1 lipca 2015 r.

Z kolei przesłuchanie oskarżonego w toku postępowania sądowego opisuje procedura Przesłuchanie oskarżonego w postępowaniu sądowym.

W dniu 15 kwietnia 2016 roku weszła w życie ustawa nowelizująca kodeks postępowania karnego z dnia 11 marca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 437), która znacząco zmodyfikowała art. 167 k.p.k. a więc przepis normujący inicjatywę dowodową w postępowaniu karnym, przywracając procedurę wprowadzania dowodów do postępowania obowiązującą do 1 lipca 2015 r. Ustawodawca wprowadzając aktualnie obowiązujące brzmienie art. 167 k.p.k. („Dowody przeprowadza się na wniosek stron lub z urzędu”) sprawia, iż, biorąc pod uwagę także treść art. 2 § 2 k.p.k., sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek przeprowadzania dowodów z urzędu zawsze, gdy istnieje taka potrzeba, co oznacza w praktyce każdy przypadek, gdy należy ustalić okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia o winie oskarżonego. Jednocześnie sąd nie jest w żaden ograniczony w swojej aktywności i może wręcz „zastępować” oskarżyciela w oczekiwanej od niego aktywności.

Podkreślić należy, iż obowiązująca od dnia 1 lipca 2015 r. do 15 kwietnia 2016 roku ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1247) regulowała zagadnienie inicjatywy dowodowej (tj. wprowadzania dowodów do procesu i ich przeprowadzania w toku postępowania) zdecydowanie odmiennie. W szczególności art. 167 k.p.k. w brzmieniu z 1 lipca 2015 r. pozwalał na ukształtowanie przebiegu postępowania sądowego zgodnie z zasadą kontradyktoryjnego postępowania karnego. Uwypuklał rolę stron w powoływaniu dowodów i przeprowadzaniu ich na rozprawie sprawiając, iż inicjatywa dowodowa stron wyraźnie dominowała nad inicjatywą dowodową sądu w tym zakresie. Co więcej, przepis nie tylko wskazywał, iż w pierwszej kolejności dowody przeprowadzały strony, a dopiero w dalszej sąd, ale zdecydowano się również na wprowadzenie przesłanki, dopiero której zaistnienie uzasadniało aktywność sądu w zakresie inicjatywy dowodowej, tj. „wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami”. Miało to - w założeniu ustawodawcy - limitować aktywność sądu w tym zakresie.

Aktualnie wprowadzone zmiany, stanowiące powrót do inkwizycyjnego modelu wprowadzania i przeprowadzania dowodów na rozprawie znacząco wpłyną na kształt postępowania sądowego rozmywając role procesowe sądu jako organu orzekającego i oskarżyciela jako organu, na którym ciężar udowodnienia winy oskarżonego.

Ustawodawca nowelizacją z 15 kwietnia 2016 roku zmieniając kształt art. 167 k.p.k. usunął jego art. 167 § 2 k.p.k., który w całości odnosił się do postępowania przygotowawczego. Jednakże problem inicjatywy dowodowej na tym etapie postępowania karnego, w związku z zasadami inkwizycyjności i ścigania z urzędu rządzącymi tym etapem postępowania, nie budzi wielkich kontrowersji. Oznacza to, iż obowiązkiem organu w postępowaniu przygotowawczym jest przeprowadzanie dowodów, co nie wyklucza prawa stron do zgłaszania wniosków dowodowych na tym etapie postępowania.

Czynność przesłuchania podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym może być przeprowadzona przez prokuratora lub Policję lub inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze. Ustawa od dnia 15 kwietnia 2016 roku ponownie nakłada na prokuratora obowiązek przesłuchania podejrzanego w związku z przedstawieniem, zmianą lub uzupełnieniem mu zarzutów w śledztwie (art. 311 § 3 k.p.k.). Czynność ta nie będzie mogła zostać przeprowadzona przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, co przewidywał k.p.k. w brzmieniu z 1 lipca 2015 r.

Podejrzany, który pozostaje na wolności, jest obowiązany stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie w toku postępowania przygotowawczego m.in. w celu uczestniczenia w złożenia wyjaśnień. Podkreślenia wymaga, że podejrzany ma prawo do odmowy złożenia wyjaśnień, co nie oznacza, że może nie stawić się na wezwanie organu.