Dauter Bogusław, Przeprowadzenie postępowania mediacyjnego z urzędu

Postępowanie mediacyjne może zostać przeprowadzone z urzędu, mimo braku wniosku skarżącego lub organu o przeprowadzenie takiego postępowania. Dokonanie oceny, czy zachodzą okoliczności wskazujące na celowość przeprowadzenia takiego postępowania, należy do sędziego sprawozdawcy. Zgodnie z założeniami ustawy nowelizującej z 7 kwietnia 2017 r. postępowanie mediacyjne prowadzi mediator wybrany przez strony (skarżącego lub organ). W przypadku postępowania mediacyjnego prowadzonego z urzędu, jeżeli strony nie dokonały zgodnego wyboru mediatora, wyznacza go sąd. Pozytywnym zakończeniem postępowania mediacyjnego jest dokonanie przez strony ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy, co w konsekwencji może prowadzić do uchylenia lub zmiany przez organ zaskarżonego aktu albo wykonania lub podjęcia innej czynności stosownie do okoliczności sprawy, co w istocie kończy postępowanie w sprawie zawisłej przed sądem administracyjnym.

Postępowanie mediacyjne może być przeprowadzone z urzędu, mimo braku wniosku skarżącego lub organu o przeprowadzenie takiego postępowania. Wówczas sędzia sprawozdawca decyduje o przeprowadzeniu w sprawie postępowania mediacyjnego, jeżeli zachodzą okoliczności wskazujące na celowość przeprowadzenia takiego postępowania (por. § 37 ust. 1 pkt 3 reg. WSA). Uzasadnieniem do wszczęcia postępowania mediacyjnego z urzędu może być w szczególności oczywista bezzasadność skargi (por. T. Świetlikowski, Mediacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym (ujęcie praktyczne), ZNSA 2005, nr 2–3, s. 41) lub odwrotnie decyzja jest sprzeczna z jednolitą linią orzecznictwa w danej kwestii.

Z art. 115 § 2 p.p.s.a. nie wynika, do kiedy możliwe jest przeprowadzenie postępowania mediacyjnego z urzędu. Należy jednak przyjąć, że co do zasady decyzja o przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego powinna być podjęta przed wyznaczeniem terminu rozprawy.

W razie gdy sędzia sprawozdawca uzna potrzebę przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, wydaje „postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji” (ustawodawca w art. 116 § 2 p.p.s.a., w którym jest mowa o mediacji wszczętej z urzędu używa określenia „sąd, kierując sprawę do mediacji”, nie wskazując przy tym w jakiej formie procesowej ma to nastąpić, zaś w art. 116b p.p.s.a., gdzie jest mowa o mediacji wszczętej na wniosek, używa zwrotu „postanowienia kierującego strony do mediacji”. Niezrozumiałe jest dlaczego ustawodawca dokonuje takiego rozróżnienia, tym niemniej, skoro tak czyni, należy przyjąć, że pierwszy zapis należy przypisać mediacji wszczętej z urzędu, a drugi mediacji wszczętej na wniosek oraz że skoro w drugim przypadku sąd wydaje postanowienie, to powinien to analogicznie uczynić w tym pierwszym).

Postanowienie to doręcza stronom wraz z pouczeniem o możliwości niewyrażenia przez stronę, w terminie tygodnia od dnia doręczenia postanowienia, zgody na przeglądanie przez mediatora akt sprawy (por. art. 116b p.p.s.a.) oraz o treści art. 18 p.p.s.a. (tj. okolicznościach dotyczących wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy, które odpowiednio będą miały zastosowanie do mediatora).

Postanowienie to jest niezaskarżalne.