Kasiński Jarosław, Przeprowadzanie dowodu rzeczowego lub oględzin przez sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany

Przeprowadzanie dowodu rzeczowego lub oględzin przez sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany

Na gruncie obecnego stanu prawnego ustawodawca odstąpił od zasady bezpośredniego zapoznania się przez skład orzekający z dowodami, uzależniając to od spełnienia następujących przesłanek (art. 395 k.p.k.):

– nie stoi temu na przeszkodzie właściwość dowodu

– strona postępowania złożyła wniosek o bezpośrednie zapoznanie się z dowodem przez skład orzekający

Lub

– sąd uzna to za niezbędne,

Powyższe oznacza, iż w istocie zasadą jest obecnie, że sąd nie zapoznaje się bezpośrednio z dowodami – chyba że strona złoży wniosek o bezpośrednie zapoznanie się z dowodem przez skład, lub sąd z urzędu uzna to za niezbędne. W doktrynie wskazuje się, iż rezygnacja z obligatoryjnego sprowadzania dowodów rzeczowych na rozprawę oznacza, że w obecnym stanie prawnym dominujące znaczenie będzie miał pośredni sposób ich przeprowadzenia, z pewnymi odchyleniami - pozostawionymi do uznania sądu - na rzecz zasady bezpośredniości (zob. J, Mierzwińska - Lorencka, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do nowelizacji z 2019 roku, WKP 2020, uwaga 3).

W sytuacji gdy zaktualizują się przesłanki bezpośredniego zapoznania się z dowodem, określone w art. 395 k.p.k., w postaci wniosku strony lub stwierdzenia przez sąd z urzędu, iż bezpośrednie zapoznanie się z dowodem jest niezbędne, przy jednoczesnym ustaleniu, iż bezpośrednie się z nim zapoznanie całego składu napotyka znaczne trudności, sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu orzekającego, lub sąd wezwany. Decyzja o wyznaczeniu sędziego lub sądu wezwanego do zapoznania się z dowodem może zostać podjęta także w sytuacji gdy co prawda takie zapoznanie się przez cały skład nie napotyka znacznych trudności – jednakże strony wyraziły na to zgodę.

W literaturze wskazuje się, że znaczne trudności to poważne przeszkody natury technicznej, organizacyjnej, ale także gdy oględziny wiążą się z wysokimi kosztami (zob. L.K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 396 Kodeksu postępowania karnego, LEX/el. 2015, uwaga 3.).

Wywodzi się również, że brak wskazania w przepisie, iż chodzi o zgodę obecnych stron, prowadzi do wniosku, że potrzebna jest zgoda wszystkich stron, a więc w razie nieobecności którejś z nich, nie jest możliwe podjęcie decyzji o przeprowadzeniu dowodu bądź oględzin przez sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany (zob. R.A. Stefański [w:] R.A. Stefański, S. Zabłocki [red.], Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2004, t. II, s. 740).

W orzecznictwie podnosi się, że eksperyment procesowy jest również czynnością dowodową, którą, w trybie i przy przestrzeganiu warunków wskazanych w art. 396 § 1 k.p.k., może przeprowadzić sędzia wyznaczony albo sąd wezwany (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2007 r., IV KK 341/07, LEX nr 1231341).

Słusznie wskazuje się w literaturze, że ani znaczne trudności, ani zgoda stron, nie są okolicznościami bezwzględnie zobowiązującymi sąd do rezygnacji z uczestniczenia w czynności wszystkich członków składu orzekającego (zob. L.K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 396 Kodeksu postępowania karnego, LEX/el. 2015, uwaga 4.).

Jeżeli sąd korzysta z możliwości przewidzianej w art. 396 § 1 k.p.k., to do niego należy decyzja, czy wyznaczy do czynności sędziego ze swego składu, czy sąd wezwany. Wykonanie czynności przez sędziego wyznaczonego, w zasadzie, następować powinno, gdy trzeba ją przeprowadzić w okręgu sądu, który rozpoznaje sprawę. Natomiast, gdy czynność trzeba wykonać poza tym okręgiem, powinno się raczej wyznaczyć sąd wezwany.

W orzecznictwie podniesiono, że w toku przewodu sądowego oględzin (ale odpowiednio także przeprowadzenia dowodu rzeczowego) dokonuje sąd w pełnym składzie albo za pośrednictwem sędziego wyznaczonego bądź sądu wezwanego. Dokonanie tej czynności tylko przez biegłych narusza przepisy postępowania, co mogło mieć wpływ na treść orzeczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1976 r., II KR 76/76, LEX nr 16946).