Ambroziewicz Maciej, Przeprowadzanie badań profilaktycznych - badania kontrolne

Przeprowadzanie badań profilaktycznych - badania kontrolne

Kontrolne badania profilaktyczne wykonywane są przed dopuszczeniem do pracy pracownika, który z powodu choroby przebywał na zwolnieniu lekarskim powyżej 30 dni. Celem tych badań jest ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Odmowa poddania się kontrolnym badaniom uzasadnia, zdaniem Sądu Najwyższego, niedopuszczenie do pracy bez zachowania wynagrodzenia, gdy wyłączną przyczyną tej odmowy są okoliczności leżące po stronie pracownika (wyrok SN z dnia 23 września 2004 r., I PK 541/03, OSNP 2005, nr 7, poz. 94). Niepoddanie się badaniom kontrolnym może także skutkować natychmiastowym rozwiązaniem stosunku pracy w każdym czasie (wyrok SN z dnia 2 marca 2011 r., II PK 188/10, OSNP 2012, nr 7–8, poz. 92 oraz wyrok SN z dnia 10 stycznia 2006 r., I PK 131/05, OSNP 2006, nr 23–24, poz. 344). Wiele wątpliwości budziła możliwość udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikowi zaraz po ponad 30-dniowym zwolnieniu lekarskim, bez przeprowadzenia badań kontrolnych. Orzecznictwo SN wskazuje, że jest to dopuszczalne (m.in. wyrok z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, OSNP 2012, nr 9–10, poz. 113).

Badania kontrolne są wykonywane według zasad, których znajomość jest niezbędna nie tylko lekarzowi, ale i pracodawcy. Zanim lekarz wyda orzeczenie, pracodawca jest obowiązany wystawić skierowanie na dane badanie, powinno być wydane w dwóch egzemplarzach (z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania) i powinno zawierać:

1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

2) określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,

3) opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach (na tej podstawie lekarz dokonuje oceny zagrożeń występujących na stanowisku pracy).

4). w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony.

Powyższe skierowanie powinno być przechowywane przez lekarza - w dokumentacji medycznej pacjenta oraz przez pracodawcę - np. w aktach osobowych pracownika wraz z orzeczeniem lekarskim.

Ważne! Istotną kwestią jest jego właściwe sporządzenie (w szczególności określenie wszystkich czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, występujących na stanowisku pracy), gdyż może ono stanowić ważny dokument w postępowaniu sądowym, zwłaszcza gdy pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy lub zachoruje na chorobę zawodową.

Według Sądu Najwyższego, dopuszczenie przez pracodawcę pracownika do pracy na podstawie wadliwego orzeczenia lekarskiego może stanowić zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy tylko wówczas, gdy zdarzenie wypadkowe nastąpiło przy wykonywaniu pracy przeciwwskazanej ze względu na stan zdrowia pracownika (wyrok SN z dnia 3 lipca 2007 r., I UK 35/07, OSNP 2008, nr 15–16, poz. 235). Może to spowodować postawienie pracodawcy zarzutu winy w zaistniałym wypadku przy pracy i dochodzenia od niego - przez pracownika - uzupełniających świadczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów k.c.

Wystawienie przez pracodawcę skierowania na profilaktyczne badanie lekarskie rodzi po stronie pracownika obowiązek poddania się tym badaniom. Zgodnie z art. 211 pkt 5 k.p., pracownik jest obowiązany poddawać się kontrolnym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich. Za niedopełnienie tego obowiązku pracodawca może go pociągnąć do odpowiedzialności porządkowej (dyscyplinarnej), a w przypadku narażenia pracodawcy na szkodę - także do odpowiedzialności materialnej, jak również rozwiązać z nim stosunek pracy w trybie niezwłocznym z winy pracownika (wyrok SN z dnia 2 marca 2011 r., II PK 188/10, OSNP 2012, nr 7–8, poz. 92 oraz wyrok SN z dnia 10 stycznia 2006 r., I PK 131/05, OSNP 2006, nr 23–24, poz. 344).

Wzór skierowania na badania kontrolne określa załącznik nr 3a r.b.l.p.

Badania kontrolne, mogą wykonywać tylko ci lekarze, którzy spełniają dodatkowe wymagania kwalifikacyjne określone w § 7 i 8 r.b.l.p. oraz są wpisani do rejestru lekarzy przeprowadzających badania profilaktyczne. Powyższy rejestr prowadzony jest przez wojewódzkie ośrodki medycyny pracy (WOMP), które udostępniają je organom Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zainteresowanym pracodawcom.

Stosownie do postanowień § 2 ust. 1 r.b.l.p., określenie zakresu i częstotliwości badania profilaktycznego należy do lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną, w oparciu o „Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”, stanowiące załącznik nr 1 do r.b.l.p. Lekarz, ustalając niezbędny zakres badania, stosuje odpowiednie zalecenia dla poszczególnych rodzajów narażenia (może też poszerzyć zakres tych badań o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne - np. okulistyczne, laryngologiczne, neurologiczne itp. - bądź inne badania dodatkowe, a także skrócić termin kolejnego badania okresowego, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej kontroli zdrowia w związku z pracą określonej osoby na określonym stanowisku).