Piaskowska Olga Maria, Przekształcenia podmiotowe procesu cywilnego w razie zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa

Przekształcenia podmiotowe procesu cywilnego w razie zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa

1. Z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej.

2. Zbywcą może być każda ze stron postępowania i zbycie może nastąpić w toku procesu nawet po obu jego stronach.

3. W doktrynie przeważa pogląd, że art. 192 pkt 3 k.p.c. ma zastosowanie do rzeczy oznaczonej co do tożsamości.

4. Zbycie przez przyjmującego zlecenie, wbrew umowie, osobie trzeciej rzeczy nabytej w imieniu własnym dla dającego zlecenie nie powoduje przejścia na tę osobę obowiązku przeniesienia rzeczy na dającego zlecenie (art. 740 zdanie drugie k.c.). Jeżeli zbycie takie nastąpiło w toku sprawy z powództwa dającego zlecenie o zobowiązanie przyjmującego zlecenie do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu rzeczy na dającego zlecenie, art. 192 pkt 3 k.p.c. nie ma zastosowania (zob. uchwała z dnia 23 lutego 2018 r., III CZP 104/17, LEX nr 2445090).

1. Nabywca prawa lub rzeczy może przystąpić do toczącego się procesu, jednakże nie ma on takiego obowiązku. W sytuacji, w której nabywca nie przystąpi do procesu, zbywca jest nadal traktowany jako strona legitymowana w sprawie i działa w procesie również na rzecz nabywcy (por. orzeczenie SN z dnia 30 października 1952 r., C 1253/52, OSNCK 1953, nr 3, poz. 89).

2. Pomimo że nabywca nie przystępuje do procesu, powaga rzeczy osądzonej zapadłego w sprawie wyroku obejmuje swoimi granicami podmiotowymi również i nabywcę. Klauzula wykonalności może być nadana na rzecz lub przeciwko nabywcy, mimo że tytuł egzekucyjny na niego nie opiewa, albo przeciwko, lub na rzecz zbywcy. W takiej sytuacji przejście uprawnień lub obowiązków musi być wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 788 § 1 k.p.c.). Jeżeli strona nie dysponuje takimi dokumentami, ma możliwość uzyskania wyroku ustalającego przejście uprawnienia na nabywcę (por. orzeczenie SN z dnia 30 października 1952 r., C 1253/52, wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1963 r., III CR 26/63, PiP 1964, z. 10, s. 613 oraz uchwałę SN z dnia 30 stycznia 1964 r., III CO 36/63, RPEiS 1965, z. 2, s. 360).

3. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 30 marca 2017 r., V CSK 617/16, Lex nr 2428739 zbycie w toku instancji, jak i w toku postępowania kasacyjnego, rzeczy lub prawa, objętych sporem, tj. zbycie w toku instancji, jak i w toku postępowania kasacyjnego, rzeczy lub prawa, na które powołuje się powód, zgłaszając żądanie, nie pozbawia zbywcy legitymacji procesowej, mimo utraty materialnoprawnej podstawy legitymacji procesowej. Postępowanie może się toczyć nadal z jego udziałem. Ma miejsce pełna kontynuacja postępowania. Wydane w takim przypadku orzeczenie dotyczy pierwotnych stron, ale ma rozszerzoną prawomocność; staje się prawomocne także wobec nabywcy. Instytucja ta, o procesowych tylko, wskazanych wyżej skutkach, służy ochronie interesów strony, która w procesie jest przeciwnikiem zbywcy.