Jabłoński Andrzej, Przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę

Przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę

Problematykę wpływu przekształceń organizacyjnych, polegających na transferze zakładu pracy z jednego pracodawcy na nowego pracodawcę, reguluje art. 23¹ k.p. Zgodnie z art. 23¹ § 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Wskazany przepis stanowi implementację do ustawodawstwa krajowego przepisów dyrektywy Rady nr 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich dotyczących ochrony praw pracowniczych w razie przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz. Urz. WE L 82 z 22 marca 2001 r.).

Artykuł 23¹ k.p. znajduje zastosowanie w razie transferu całego zakładu pracy lub jego części. W orzecznictwie podkreśla się, że pojęcie „przejęcie zakładu pracy” oznacza każde przejęcie zakładu pracy rozumianego przedmiotowo (placówki zatrudnienia) przez zakład pracy w ujęciu podmiotowym (pracodawcę) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2010 r., II PK 298/09. W tym ujęciu przez zakład pracy rozumie się zorganizowany zespół składników majątkowych i niemajątkowych, stanowiących placówkę zatrudnienia, a więc zorganizowany zespół składników produkcji, w oparciu o które pracownik świadczy pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 r., I PK 75/06, OSNP 2007, nr 17–18, poz. 250 oraz z dnia 20 października 2009 r., I PK 96/09, LEX nr 570120).

Natomiast częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 23¹ k.p. jest taka jego część, która może być potraktowana jako placówka zatrudnienia pracownika, a więc zespół składników umożliwiający wykonywanie w niej pracy (wyrok SN z dnia 29 listopada 2005 r., II PK 391/04, OSNP 2006 nr 19–20, poz. 297; OSP 2008, z. 1, poz. 2, z glosą Ł. Pisarczyka. W wyroku z dnia 2 października 1996 r., I PRN 72/96, OSNAPiUS 1997, nr 7, poz. 115, uznano, że częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 23¹ § 1 k.p. są te składniki majątku pracodawcy, które ze względu na funkcjonalne powiązanie stanowią samoistną całość i które mogą być rzeczowym substratem samodzielnego zakładu pracy (placówką zatrudnienia). Por. również wyrok z dnia 20 listopada 1996 r., I PKN 21/96, LEX nr 192324; z dnia 1 lipca 1999 r., I PKN 133/99, OSNAPiUS 2000, nr 18, poz. 687; OSP 2001, z. 4, poz. 57, z glosą T. Kuczyńskiego.

Odmiennie oceniana powinna być sytuacja, w której funkcjonowanie przedsiębiorstwa opiera się w zasadniczej części na wykwalifikowanej sile roboczej, mniejsze zaś znaczenie mają środki materialne w postaci pomieszczeń czy urządzeń. W przypadku zakładów o celach gospodarczych przy wyjaśnieniu istoty aktu „przejęcia” zasadnicze znaczenie mają elementy i uwarunkowania typu majątkowego. Natomiast nie mogą one odgrywać dominującej roli tam, gdzie dochodzi do przejęcia zakładu pracy realizującego cele społeczne, polityczne czy publiczne. W przypadku takich pracodawców jak np. szkoły, zasadniczymi elementami dla wyjaśnienia ich istoty (jako pracodawcy), obok organizacji i majątku, są zadania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2010 r., II PK 298/09).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2010 r., I PK 210/09, OSNP 2011, nr 19-20, poz. 249 glosa: M. Kurzynoga, Glosa do wyroku SN z dnia 13 kwietnia 2010 r., I PK 210/09, istotnymi okolicznościami, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie, czy doszło do przejęcia części zakładu pracy, są (według katalogu sformułowanego w wyroku ETS z dnia 18 marca 1986 r. w sprawie 24/85, Josef Maria Antonius Spijkers przeciwko Gebroeders Benedik Abattoir CV and Alfred Benedik en Zonen BV): 1) typ przedsiębiorstwa lub zakładu; 2) czy zbyte zostały składniki materialne, takie jak budynki i ruchomości; 3) wartość składników niematerialnych w chwili transferu; 4) czy większość pracowników została przejęta przez nowego pracodawcę; 5) czy przejęta została obsługa klientów przedsiębiorstwa; 6) stopień podobieństwa między działalnością prowadzoną przed i po zbyciu przedsiębiorstwa; 7) ewentualna przerwa w działalności przedsiębiorstwa.

W orzecznictwie i literaturze podkreśla się, że pojęcie „przejęcie zakładu pracy” oznacza każde przejęcie zakładu pracy rozumianego przedmiotowo (placówki zatrudnienia) przez zakład pracy w ujęciu podmiotowym (pracodawcę). W tym ujęciu przez zakład pracy rozumie się zorganizowany zespół składników majątkowych i niemajątkowych, stanowiących placówkę zatrudnienia, a więc zorganizowany zespół składników produkcji, w oparciu o które pracownik świadczy pracę.

Artykuł 23¹ § 1 k.p. znajduje zastosowanie także w razie transferu części zakładu pracy.

Przejście zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę odbywa się według określonej przepisami procedury. Przebieg tej procedury zależy od tego, czy u pracodawców biorących udział w transferze działają zakładowe organizacje związkowe.

Transfer może nastąpić na podstawie różnorodnych zdarzeń prawnych, ale także mieć charakter czysto faktycznego przekazania majątku. Decydujące znaczenie ma w tym wypadku prawna i faktyczna możliwość wykorzystywania przedmiotów majątkowych (np. nieruchomości) w ramach działalności związanej z zatrudnianiem pracowników (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I PK 101/10).

Najbardziej typowymi zdarzeniami, z którymi łączy się transfer w rozumieniu art. 23¹ k.p., jest sprzedaż, najem, zamiana, czy też dzierżawa, jak również wniesienie aportu do spółki, a nawet akt administracyjny, wyrok sądu czy też wejście w życie ustawy.