Bełczącki Robert Marek, Przedstawienie przez sąd drugiej instancji do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, powstałego przy rozpoznawaniu apelacji

Przedstawienie przez sąd drugiej instancji do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, powstałego przy rozpoznawaniu apelacji

W art. 390 § 1 k.p.c. przewidziano trzy przesłanki, których spełnienie uprawnia sąd II instancji do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia. Po pierwsze, zagadnienie musi dotyczyć kwestii prawnej związanej ze stosowaniem norm prawa materialnego lub przepisów postępowania, a nie ustaleń faktycznych (por. postanowienie SN z dnia 17 grudnia 1991 r., III CZP 129/91, LEX nr 612283; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2018 r., III CZP 97/17, OSNC 2019/1/12, LEX nr 2453045) czy oceny dowodów w rozpoznawanej sprawie (por. postanowienie SN z dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96, LEX nr 26246). Po drugie, zagadnienie musi pozostawać w związku merytorycznym z prawidłowym rozpoznaniem wniesionej w sprawie apelacji. Związek ten zachodzi w sytuacji, gdy rozstrzygnięcie danego zagadnienia jest niezbędne dla wydania orzeczenia kończącego postępowanie apelacyjne, także w sposób formalny (por. postanowienie SN z dnia 29 października 2009 r., III CZP 78/09, LEX nr 551877). Po trzecie zaś, powstałe zagadnienie prawne wywoływać musi poważne wątpliwości. Ze względu na ocenny charakter tej przesłanki zaakceptować można szerokie jej rozumienie, chociaż przeważa pogląd, że wątpliwości muszą być związane przede wszystkim z rozbieżnymi poglądami doktryny lub orzecznictwa, a nie z subiektywnym przekonaniem sądu II instancji.

Przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następuje z inicjatywy sądu II instancji, niemniej jednak strona może zgłaszać stosowny wniosek wskazujący na zagadnienie prawne i prezentujący argumenty mające na celu przekonanie sądu II instancji o istnieniu potrzeby jego przedstawienia Sądowi Najwyższemu. Jeśli sąd II instancji uzna, że brak jest podstaw do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego wskazanego przez stronę, ocena ta nie podlega kontroli na wypadek zaskarżenia orzeczenia sądu II instancji (por. postanowienie SN z dnia 27 listopada 1998 r., III CZ 122/98, LEX nr 37435).

Jeśli sąd II instancji rozpoznaje apelację na rozprawie, zachodzi konieczność jej odroczenia w związku z zagadnieniem prawnym przedstawianym Sądowi Najwyższemu. Odroczenie rozpoznania sprawy przewidziane w art. 390 § 1 k.p.c. jest bowiem równoznaczne z odroczeniem rozprawy. Jeśli apelacja podlegała rozpoznaniu na rozprawie, nieprawidłowe wydanie postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego, poza rozprawą, po jej odroczeniu, na posiedzeniu niejawnym, stanowić może wystarczającą podstawę odmowy podjęcia uchwały przez Sąd Najwyższy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2016 r., III CZP 52/16, OSNC 2017/7-8/83, LEX nr 2142032).

Wątpliwości budzi natomiast sytuacja, gdy apelacja podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym (por. art. 374 k.p.c.). Z jednej strony przyjmuje się, że w takiej sytuacji przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia wymaga wyznaczenia w tym celu rozprawy, która następnie ulega odroczeniu. Art. 374 k.p.c. nie przewiduje bowiem możliwości wydania postanowienia przedstawiającego zagadnienie prawne na posiedzeniu niejawnym, a strony nie mogą zostać pozbawione możliwości zajęcia stanowiska w tej kwestii (por. postanowienie SN z dnia 11 października 1978 r., III CZP 64/78, LEX nr 5097; postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2010 r., III CZP 113/09, LEX nr 575096). Z drugiej strony wyznaczenie rozprawy tylko po to, aby przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstałe przy rozpoznawaniu apelacji na posiedzeniu niejawnym, jeśli strony nie wnoszą o przeprowadzenie rozprawy, wydaje się nieadekwatne. Jeśli zatem apelacja podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, sąd II instancji celem wydania postanowienia przedstawiającego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne nie musi wyznaczać rozprawy, jeśli nie jest to konieczne (por. postanowienie SN z dnia 23 września 2010 r., III CZP 55/10, LEX nr 653643; por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 390 k.p.c., (w:) H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, LEX/el.; A. Patryk, Komentarz do art. 390 k.p.c., (w:) O. M. Piaskowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz do niektórych przepisów, LEX/el.).