Goldiszewicz Agnieszka, Przebieg postępowania likwidacyjnego w spółce komandytowej

Przebieg postępowania likwidacyjnego w spółce komandytowej

Procedura ma na celu wskazanie zasad związanych z przebiegiem postępowania likwidacyjnego w spółce komandytowej.

Przepisy kodeksu spółek handlowych dotyczące spółki komandytowej nie regulują zagadnień związanych z określeniem przyczyn jej rozwiązania i likwidacją (jedynie art. 124 k.s.h. określa skutki śmierci komandytariusza). W tym zakresie stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej.

Zajście jednej z przyczyn rozwiązania spółki komandytowej (art. 58 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.) powoduje wszczęcie postępowania likwidacyjnego (jeżeli wspólnicy nie uzgodnili innego sposobu zakończenia działalności spółki) lub postępowania upadłościowego. Jeżeli postępowanie to nie zostanie przerwane, dojdzie do rozwiązania spółki, tj. ustania jej bytu prawnego (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 58 k.s.h., LEX/el. 2021).

Na przyczyny rozwiązania spółki komandytowej wskazuje art. 58 § 1 k.s.h. w zw. z art. 103 § 1 k.s.h.

Należy zaliczyć do nich:

1) zaistnienie przyczyny przewidzianej w umowie spółki;

2) podjęcie jednomyślnej uchwały przez wszystkich wspólników;

3) ogłoszenie upadłości spółki;

4) śmierć wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości;

5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;

6) wydanie prawomocnego orzeczenia przez sąd.

Ad 1) Wspólnicy mogą już w pierwotnej umowie spółki wskazać na przyczyny rozwiązania spółki komandytowej. Wówczas, zaistnienie określonych w umowie zdarzeń powoduje wszczęcie postępowania likwidacyjnego. Gdyby jednak pierwotna umowa spółki nie przewidywała przyczyn rozwiązania spółki, to jej zmiana w tym zakresie wymaga jednomyślności, chyba że wspólnicy dopuścili możliwość modyfikacji umowy większością głosów (art. 9 k.s.h.).

Do najczęstszych zdarzeń stanowiących przyczynę rozwiązania spółki wskazywanych w umowie należą: upływ czasu, na jaki spółka została utworzona; zaistnienie zdarzeń, jakie mogą spowodować rozwiązanie spółki (np. nieosiągnięcie przez spółkę zadowalających wyników gospodarczych, czy określonej liczby klientów itp.) (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 58 k.s.h., LEX/el. 2021).

Ad 2) Postępowanie likwidacyjne może także zostać wszczęte w następstwie podjęcia przez wspólników jednomyślnej uchwały o rozwiązaniu spółki. Na treść takiej uchwały wyrazić zgodę powinni nie tylko wszyscy komplementariusze, ale także komandytariusze (tak: A. Witosz, Jednomyślna uchwała wspólników jako przyczyna rozwiązania spółki osobowej, Pr. Spółek 2009, nr 5, s. 4.) Jednocześnie nie ma przeszkód, aby w umowie spółki przyjąć np. możliwość rozwiązania spółki uchwałą podjętą większością głosów. Przypadek taki należy jednak uznać za okoliczność przewidzianą w umowie spółki.

Ad 3) Ogłoszenie upadłości może nastąpić, jeżeli spółka stała się niewypłacalna. Stan niewypłacalności oznacza niewykonywanie przez spółkę jej zobowiązań bądź sytuację, w której zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku, niezależnie od faktu, że spółka na bieżąco te zobowiązania wykonuje (por. A. Kidyba, Niektóre skutki dla obrotu handlowego wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, PPH 2004, nr 12, s. 14). Samo ogłoszenie upadłości powoduje wszczęcie postępowania upadłościowego. Spółka istnieje więc do czasu jej wykreślenia z rejestru.

Ad 4) W k.s.h. rozróżniono skutki śmierci komplementariusza i komandytariusza.

Śmierć komplementariusza stanowi przyczynę rozwiązania spółki, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 58 pkt. 4 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.). Takie same skutki jak śmierć wywołuje uznanie wspólnika za zmarłego oraz wykreślenie z rejestru handlowej spółki osobowej bądź osoby prawnej, która jest komplementariuszem (tak: A. Kidyba, Komentarz do art. 58 k.s.h., LEX/el. 2021; A. Witosz, Jednomyślna..., s. 5).

Natomiast śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki (art. 124 § 1 k.s.h.). Skutkiem tego zdarzenia jest dalsze trwanie spółki ze spadkobiercą (spadkobiercami) jako komandytariuszami, chyba że umowa spółki przewiduje w takim wypadku jej rozwiązanie. Jednakże śmierć komandytariusza może powodować wszczęcie postępowania likwidacyjnego, jeżeli spadkobiercą zmarłego komandytariusza miałby zostać komplementariusz, który nie odrzucił spadku. Nie może dochodzić bowiem do tożsamości personalnej komplementariusza i komandytariusza (tak: A. Kidyba, Komentarz do art. 124 k.s.h., LEX/el. 2021).

Podobnie jak upadłość spółki, upadłość wspólnika (zarówno komplementariusza, jak i komandytariusza) jest traktowana jako przyczyna rozwiązania spółki. Ustawodawca nie zróżnicował bowiem, na wzór art. 124 k.s.h., skutków upadłości komplementariusza i komandytariusza.

Ad 5) Także wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika (zarówno komplementariusza, jak i komandytariusza) lub jego wierzyciela stanowi, co do zasady, przyczynę rozwiązania spółki komandytowej.

Problem wypowiedzenia umowy spółki zależy od tego, czy jest ona zawarta na czas oznaczony, czy też nieoznaczony (zob. art. 61 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.). W pierwszym przypadku przyjąć należy brak możliwości wypowiedzenia umowy spółki, chyba że sama umowa tak stanowi. W drugim natomiast przypadku (tj. umowy zawartej na czas nieoznaczony) wypowiedzenie jest dopuszczalne i powinno nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego (chyba że w umowie zastrzeżono inny termin).

Z kolei warunkiem wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika jest bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, która została przeprowadzona w ciągu sześciu miesięcy przed wypowiedzeniem oraz uzyskanie przez wierzyciela na podstawie tytułu egzekucyjnego roszczeń wspólnika służących mu w razie wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania. Może to mieć miejsce nawet wtedy, gdy umowa była zawarta na czas oznaczony. Wypowiedzenie powinno nastąpić na sześć miesięcy przed upływem roku obrotowego albo w terminie krótszym, jeśli umowa tak stanowi (art. 62 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.).

Ad 6) Przyczyną rozwiązania spółki komandytowej może być także uprawomocnienie się wydanego przez sąd orzeczenia o rozwiązaniu spółki.

Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd (art. 63 § 1 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.).

W odniesieniu do umowy spółki komandytowej, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, możliwe jest tez podjęcie uchwały o rozwiązaniu spółki przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym (art. 58 § 2 k.s.h. w zw. z art. 103 § 2 k.s.h.).

Zajście jednej z przyczyn rozwiązania spółki nie zawsze musi prowadzić do zakończenia jej bytu. W zasadzie, tylko w przypadku prawomocnego orzeczenia sądu nie ma możliwości powstrzymania procesu zamknięcia spółki.

Pozostałe przyczyny rozwiązania spółki mają warunkowy charakter, co oznacza, że mimo ich zaistnienia spółka może trwać nadal, o ile podjęte zostaną dodatkowe czynności lub zajdą inne określone przez ustawę zdarzenia.

W przypadku zajścia przyczyny rozwiązania spółki przewidzianej w umowie spółki odpowiednie zastosowanie znajdować powinien art. 59 k.s.h., z mocy odesłania zawartego w art. 103 k.s.h. Oznacza to, że spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników (tj. komplementariuszy i komandytariuszy).

Dopuszczalne jest również podjęcie uchwały niweczącej skutki uchwały o rozwiązaniu spółki. Konieczne jest jednak, by wszyscy wspólnicy w sposób jednomyślny wyrazili na nią zgodę.

Także toczące się postępowanie upadłościowe nie musi zawsze doprowadzić do rozwiązania spółki, np. gdy kończy się ono układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone albo umorzone (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 67 k.s.h., LEX/el. 2021).

Śmierć komplementariusza, ogłoszenie upadłości komplementariusza lub komandytariusza, wypowiedzenie umowy spółki przez komplementariusza lub komandytariusza, czy też wierzyciela wspólnika nie doprowadzi do rozwiązania spółki, jeżeli zajdą okoliczności zmierzające do utrzymania jej bytu.

Po pierwsze, przepis art. 64 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h. reguluje zasady powstrzymania wszczęcia postępowania likwidacyjnego na wypadek zaistnienia którejś z ww. okoliczności. Mogą być one ustalone w uchwale podjętej przez wspólników albo przewidziane w umowie spółki.

Przeciwdziałanie rozwiązaniu spółki polegać może na tym, że przy zgodnym ustaleniu pozostałych wspólników (poza zmarłym komplementariuszem; wspólnikiem, którego upadłość ogłoszono; wspólnikiem, który wypowiedział umowę lub którego wierzyciel wypowiedział umowę spółki) spółka może trwać nadal pomiędzy pozostałymi. Wymagane jest niezwłoczne podjęcie uchwały, która musi zapaść jednomyślnie. Uzgodnienie kwestii przeciwdziałania rozwiązaniu spółki, na wypadek zajścia jednej z omawianych przyczyn, dopuszczalne jest także w umowie spółki.

Granicę dopuszczalności przeciwdziałania - w umowie spółki albo uchwale - skutkom śmierci komplementariusza, ogłoszenia upadłości któregokolwiek ze wspólników, czy wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela, wyznacza sytuacja, w której, mimo zaistnienia któregoś z tych zdarzeń, w spółce pozostaną co najmniej dwaj wspólnicy o odmiennym statusie. Nie może bowiem istnieć spółka komandytowa wyłącznie z udziałem komplementariuszy albo komandytariuszy, gdyż differentia specifica tej spółki jest udział dwóch rodzajów wspólników. Z tego względu postanowienia umowy lub podjęcie uchwały o dalszym trwaniu spółki, pomimo zaistnienia ww. zdarzeń, na skutek których w spółce pozostają wspólnicy o jednorodnym statusie, należałoby uznać za dopuszczalne tylko o tyle, o ile stan taki związany byłby z obowiązkiem przystąpienia do spółki nowego komplementariusza lub komandytariusza albo przekształcenia spółki.

Po drugie, umowa spółki może przewidywać przejście praw zmarłego komplementariusza na spadkobierców co oznacza, że również w tym przypadku śmierć wspólnika nie będzie stanowić przyczyny rozwiązania spółki (zob. art. 60 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.).