Krywan Tomasz, Prawo do odliczenia VAT - istnienie

Prawo do odliczenia VAT - istnienie

Procedura pozwala ustalić, czy podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Podatek od towarów i usług jest z założenia podatkiem neutralnym dla podatników tego podatku. Do opodatkowania tym podatkiem dochodzi jednak na każdym etapie obrotu, a w konsekwencji konieczne jest, aby podatnicy mieli możliwość uwolnienia się od ciężaru zapłaconego przez siebie podatku. Odbywa się to poprzez obniżenie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (czyli przez odliczenie podatku naliczonego). Kwotę podatku naliczonego stanowi:

1) suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a) nabycia towarów i usług,

b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi;

2) w przypadku importu towarów - kwota podatku:

a) wynikająca z otrzymanego dokumentu celnego,

b) należnego, w przypadku, o którym mowa w art. 33a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 361 z późn. zm.) - dalej u.p.t.u.,

c) wynikająca z deklaracji importowej, w przypadku, o którym mowa w art. 33b u.p.t.u.;

3) zryczałtowany zwrot podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6 u.p.t.u.;

4) kwota podatku należnego z tytułu:

a) świadczenia usług, dla którego zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.t.u. podatnikiem jest ich usługobiorca,

b) dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 u.p.t.u. podatnikiem jest ich nabywca,

c) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9 u.p.t.u.,

d) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 11 u.p.t.u.;

5) różnica podatku, o której mowa w art. 30c ust. 2 i art. 37 u.p.t.u.;

6) u podatnika, o którym mowa w art. 16 u.p.t.u., kwota stanowiąca równowartość 23% kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie wyższa jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.

Nie zawsze kwotę podatku naliczonego stanowią kwoty określone powyżej. Szczególne zasady ustalania kwot podatku naliczonego obowiązują w przypadku:

1) nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 u.p.t.u., oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 u.p.t.u. - w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe (zob. procedura Obowiązek stosowania prewspółczynnika);

2) nakładów ponoszonych na nabycie, w tym na nabycie praw wieczystego użytkowania gruntów, oraz wytworzenie nieruchomości, stanowiącej majątek przedsiębiorstwa danego podatnika, wykorzystywanej zarówno do celów wykonywanej przez tego podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów osobistych, o których mowa w art. 8 ust. 2 u.p.t.u., gdy przypisanie tych nakładów w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego oblicza się według udziału procentowego, w jakim dana nieruchomość jest wykorzystywana do celów działalności gospodarczej (zob. art. 86 ust. 7b u.p.t.u.);

3) wydatków związanych z niektórymi pojazdami samochodowymi (zob. procedurę (zob. art. 86a u.p.t.u.).

Prawo do odliczenia przysługuje przede wszystkim w zakresie, w jakim towary i usługi nabywane (importowane) przez podatników są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (zob. art. 86 ust. 1 u.p.t.u.). A contrario - prawo do odliczenia nie przysługuje, co do zasady, w zakresie, w jakim towary i usługi nabywane (importowane) przez podatników są wykorzystywania do wykonywania czynności innych niż opodatkowane, a więc czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem oraz czynności zwolnionych od podatku.

Co prawda art. 86 ust. 1 u.p.t.u. sformułowany jest w czasie teraźniejszym, lecz nie ulega wątpliwości, że dotyczy również przyszłości. W konsekwencji prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje również w zakresie, w jakim towary i usługi nabywane przez podatników mają być (według zamiarów podatników) wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Wskazać przy tym należy, że dla istnienia prawa do odliczenia nie jest konieczne istnienie bezpośredniego związku między zakupami a wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi. Może to być również związek pośredni, o ile dokonywane zakupy związane są bezpośrednio z działalnością opodatkowaną podatnika. Jak orzekł NSA w wyroku z dnia 26 marca 2015 r., I FSK 543/14, „koniecznym warunkiem odliczenia VAT jest istnienie związku pomiędzy zakupami a transakcją opodatkowaną. Jednakże nie zawsze związek ten musi być tego rodzaju, by można było przypisać bezpośrednio dany wydatek do konkretnej transakcji opodatkowanej. W przypadku bowiem tzw. kosztów ogólnych, które stanowią element cenotwórczy w działalności gospodarczej podatnika, wydatki na ten cel zachowują także bezpośredni związek z działalnością, a podatnik ma prawo do odliczenia VAT z tytułu tych zakupów w takim zakresie, w jakim działalność ogólna daje prawo do odliczenia VAT”.