Kidyba Andrzej, Prawa korporacyjne w rejestrze akcjonariuszy–spółka akcyjna

Procedury
Status:  Aktualna
Wersja od: 1 lipca 2022 r.
Autorzy:

Prawa korporacyjne w rejestrze akcjonariuszy–spółka akcyjna

Prawa korporacyjne w rejestrze akcjonariuszy–spółka akcyjna

Prawa korporacyjne w rejestrze akcjonariuszy–spółka akcyjna

Celem opracowania jest omówienie realizacji praw korporacyjnych w spółce akcyjnej niebędącej spółka publiczną podlegającej systemowi rejestrowemu. Proces ten dokonywany jest za pośrednictwem rejestru akcjonariuszy. Wprowadzona instytucja dematerializacji akcji doprowadziła do innego sposobu wykonywania przez akcjonariusza, jak również zastawnika i użytkownika szeregu uprawnień składających się na akcję rozumianą jako prawo podmiotowe. W rezultacie, uwzględniono w sposób szczegółowy obowiązujące w nowej regulacji prawnej wykonywanie praw korporacyjnych w reżimie rejestrowym, w tym udział w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy oraz wykonywanie na nim prawa głosu.

Prawa korporacyjne w rejestrze akcjonariuszy–spółka akcyjna spółka akcyjna spółka akcyjna krąg podmiotów uprawnionych do udziału w WZA - uwagi ogólne zawiadomienie podmiotu, który składał wniosek zawarcie umowy z podmiotem prowadzącym elektroniczny rejestr akcjonariuszy jawność elektronicznego rejestru akcjonariuszy udział w WZA - imienne świadectwa rejestrowe zawiadomienie o dokonaniu wpisu wykonywanie praw korporacyjnych udział w WZA i prawo głosu - uwagi wstępne rozpoznanie formalne wniosku obrót prawny akcją a wpis do rejestru akcjonariuszy utrata mocy obowiązującej księgi akcyjnej dematerializacja akcji - uwagi ogólne akcja jako prawo podmiotowe wpis do rejestru akcjonariuszy przy zbyciu akcji tajemnica zawodowa wybór podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy zgłoszenie wpisu do rejestru przedsiębiorców krąg podmiotów uprawnionych do udziału w WZA - tryb rejestrowy imienne świadectwo rejestrowe udział w WZA i prawo głosu - tryb rejestrowy złożenie wniosku, którego przedmiotem będzie żądanie wpisu w rejestrze akcjonariuszy uwagi końcowe spółka akcyjna - uwagi wstępne wpis do rejestru akcjonariuszy i jego skutki prawne dematerializacja akcji - tryb rejestrowy dematerializacja akcji a realizacja praw podmiotowych rozpoznanie materialne wniosku

Krok: spółka akcyjna - uwagi wstępne

Zgodnie z art. 301 k.s.h. spółka akcyjna może zostać powołana przez jej założycieli w każdym celu prawnie dozwolonym. Stanowi ona jeden z 7 typów spółek handlowych, nawet w wypadku gdy nie prowadzi działalności gospodarczej i została utworzona w innych celach niż gospodarcze. Z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców spółka akcyjna jako prywatnoprawna organizacja o strukturze korporacyjnej uzyskuje osobowość prawną (por. art. 12 k.s.h.). W statucie spółki akcyjnej jest określona wysokość kapitału zakładowego, który powinien wynosić co najmniej 100 000 złotych (por. art. 308 § 1 k.s.h.) – podzielony na akcje o równej wartości nominalnej (por. art. 302 k.s.h.), nie niższej niż 1 grosz. Jednocześnie spółka akcyjna odpowiada za zobowiązania wyłącznie swoim majątkiem (por. art. 301 § 5 k.s.h. a contrario).

Krok: dematerializacja akcji - uwagi ogólne

Obowiązująca regulacja prawna dopuszcza dwa sposoby, (ściślej tryby) dematerializacji akcji: pierwszy w rejestrze akcjonariuszy; dotyczy on wyłącznie spółek akcyjnych niebędących spółkami publicznymi (por. art. 3281-15 k.s.h.). oraz drugi w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Ten drugi jest alternatywą dla spółek akcyjnych niebędących spółkami publicznymi i jednocześnie stanowi obowiązek dla spółek publicznych. Tym samym, wszystkie akcje spółek publicznych mogą być zarejestrowane tylko w depozycie papierów wartościowych, niezależnie od tego czy występują w obrocie na rynku regulowanym czy też w ASO (por. art. 3 pkt 2 u.o.i.f.). Termin ASO należy interpretować jako alternatywny system obrotu, przez który rozumie się prowadzony poza rynkiem regulowanym wielostronny system kojarzący oferty kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w taki sposób, że do zawarcia transakcji dochodzi w ramach tego systemu, zgodnie z określonymi zasadami oraz w sposób niemający charakteru uznaniowego (por. art. 3 pkt 2 u.o.i.f.).

Dematerializacja akcji ma charakter przymusowy i powszechny. W rezultacie takiej decyzji ustawodawcy z obrotu gospodarczego zostały wycofane wszystkie akcje w formie dokumentu. W myśl art. 328 § 1 k.s.h. akcje nie mają formy dokumentu. Przepisy o akcjach stosuje się odpowiednio do warrantów subskrypcyjnych, świadectw użytkowych, świadectw założycielskich i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki (por. art. 328 § 2 k.s.h.).

Wprowadzona przez prawodawcę dematerializacja wszystkich akcji

spowodowała duże zmiany w zakresie funkcjonowania, w tym rozporządzania akcjami w spółkach akcyjnych.

Obowiązująca konstrukcja prawna dematerializacji akcji ogranicza do minimum skutki utraty dokumentów akcji, a także zdecydowanie ułatwia wypłaty dywidendy dla akcjonariuszy (por. art. 32810 k.s.h.). Jednocześnie wskutek utworzenia i funkcjonowania elektronicznego rejestru akcjonariuszy albo elektronicznego depozytu papierów wartościowych szybciej i prościej można ustalić krąg aktualnych akcjonariuszy.

Obowiązek rejestracji obejmuje zarówno akcje nowej emisji, a także wszystkie do tej chwili wyemitowane akcje spółek akcyjnych do tego momentu niezdematerializowane, czyli wydane w formie dokumentu. Nowelizacja wprowadzona przez prawodawcę objęła ponad 13,5 tys. podmiotów prawnych, przede wszystkim spółek akcyjnych funkcjonujących aktualnie w obrocie gospodarczym.

Procedura dematerializacja akcji w spółce akcyjnej została uregulowana, w szczególności, w art. 3281-15 k.s.h. Należy zauważyć, że na złożony proces dematerializacji akcji składa się kilka czynności, wśród, których można wskazać:

1. obowiązek założenia strony internetowej przez spółkę;

2. wybór podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy przez walne zgromadzenie akcjonariuszy w postaci podjętej uchwały (por. art. 3281 § 5 k.s.h.)

3. niezwłoczne zawarcie umowy z podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy (por. art. 3282 § 1 k.s.h.), który na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005, nr 183, poz. 1538, ze zm. z Dz. U. 2021, poz. 328; 355 dalej jako u.o.i.f.) jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (tryb nr 1 rejestrowy);

albo

w przypadku gdy walne zgromadzenie akcjonariuszy w myśl art. 32811 k.s.h. podjęło uchwałę, w której zdecydowało o zarejestrowaniu akcji w elektronicznym depozycie papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi to wówczas spółka zawiera niezwłocznie umowę z podmiotem o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (tryb nr 2 depozytowy).

Jak stanowi art. 32812 k.s.h. akcje tej samej spółki nie mogą być zarejestrowane równocześnie w rejestrze akcjonariuszy i depozycie papierów wartościowych.

4. wezwanie spółki skierowane do akcjonariuszy (maksymalnie pięciokrotne) do złożenia papierowych dokumentów akcji w spółce akcyjnej;

5. przyjęcie papierowych dokumentów akcji od akcjonariuszy przez spółkę akcyjną;

6. przekazanie papierowych dokumentów akcji do podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy (por. art. 3284 k.s.h.) albo elektroniczny depozyt papierów wartościowych;

Z dniem 01 marca 2021 r. następuje utrata mocy obowiązującej księgi akcyjnej (por. art. 3283 k.s.h.).

Dodatkowo, utworzony rejestr akcjonariuszy jest jawny (por. art. 3285 k.s.h.).

W praktyce gospodarczej celem wprowadzonych zmian przez ustawodawcę w postaci dematerializacji akcji jest zastąpienie materialnej, ściślej realnej postaci papierów wartościowych zapisem w systemie teleinformatycznym.

Skutkiem prawnym takiej zmiany stanu prawnego jest zakaz emisji i wydawania akcji w formie dokumentu oraz rzeczywiste usunięcie takiej formy akcji z obrotu prawnego. W to miejsce został wprowadzony obowiązek ujawniania, (ściślej rejestrowania) akcji (i innych dokumentów) w elektronicznym rejestrze akcjonariuszy albo w elektronicznym depozycie papierów wartościowych prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (por. art. 3281 k.s.h., art. 32812 k.s.h.). Oznacza to, że spółki akcyjne są zobowiązane do prowadzenia elektronicznych rejestrów akcjonariuszy. Kierunek wprowadzonych reform doprowadził do włączenia tytułów uczestnictwa w spółce akcyjnej, tj. akcji do zaplanowanej uprzednio cyfryzacji obrotu gospodarczego. Warto zauważyć, że wspomniana cyfryzacja została już zrealizowana w 2019 r. w odniesieniu do również obligatoryjnej i powszechnej dematerializacji obligacji.