Izydorczyk Jacek, Powołanie wspólnego zespołu śledczego polskiego

Powołanie wspólnego zespołu śledczego polskiego

Kwestię pomocy prawnej oraz doręczeń w sprawach karnych regulują przepisy Rozdziału 62. kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którymi w drodze pomocy prawnej mogą być dokonywane niezbędne czynności postępowania karnego, a w szczególności:

1) doręczanie pism osobom przebywającym za granicą lub instytucjom mającym siedzibę za granicą,

2) przesłuchiwanie osób w charakterze oskarżonych, świadków lub biegłych,

3) dokonywanie oględzin oraz przeszukiwanie pomieszczeń, innych miejsc i osób, zajęcie przedmiotów i wydawanie tych przedmiotów za granicę,

4) wzywanie osób przebywających za granicą do osobistego dobrowolnego stawiennictwa przed sądem lub prokuratorem w celu przesłuchania świadka lub konfrontacji, jak również doprowadzanie w tym celu osób pozbawionych w tym czasie wolności,

5) udostępnianie akt i dokumentów oraz informacji o karalności oskarżonych, oraz

6) udzielanie informacji o prawie (art. 585 k.p.k.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk: Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, „Edukacja Prawnicza” 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym - komentarz, Warszawa 2008 r., s. 1206–1351.

Nową regulacją (po dniu 1 maja 2004 r.) w ramach przepisów dotyczących pomocy prawnej w postępowaniu przygotowawczym jest instytucja tzw. wspólnych zespołów śledczych, co dotyczy przede wszystkim krajów Unii Europejskiej (art. 589b–589f k.p.k.). Zgodnie z przepisem art. 589b k.p.k., pomoc prawna w postępowaniu przygotowawczym między polskimi organami uprawnionymi do prowadzenia tego postępowania oraz właściwymi organami państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa, jeżeli pozwala na to umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, albo na zasadach wzajemności, może także polegać na wykonywaniu czynności śledztwa w ramach wspólnego zespołu śledczego. Zespół taki powołują, w drodze porozumienia, Prokurator Generalny oraz właściwy organ państwa obcego (tzw. państwa współpracującego). Wspólne zespoły śledcze mogą działać jako zespoły polskie lub zespoły obce. Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008 r., s. 363–394.

Główne powody powołania wspólnego zespołu śledczego (nie jest to katalog zamknięty) są określone w przepisie art. 589c § 1 k.p.k. i są to:

1) w toku prowadzonego w Polsce postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo o charakterze terrorystycznym, handlu ludźmi, obrotu środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub ich prekursorami albo o inne ciężkie przestępstwo, ujawniono, że sprawca działał lub następstwa jego czynu wystąpiły na terytorium innego państwa i zachodzi potrzeba wykonania czynności śledztwa na terytorium tego państwa lub z udziałem jego organu;

2) prowadzone w Polsce postępowanie przygotowawcze pozostaje w związku przedmiotowym lub podmiotowym postępowaniem przygotowawczym o ww. przestępstwa, prowadzonym na terytorium innego państwa i zachodzi potrzeba wykonania większości czynności śledztwa w obu postępowaniach na terytorium Polski.

Zgodnie § 269 ust. 1 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek prokuratury z dnia 7 kwietnia 2016 wniosek o powołanie wspólnego zespołu śledczego, o którym mowa w art. 589c k.p.k., Dyrektor Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej, naczelnik właściwego wydziału zamiejscowego, prokurator regionalny lub okręgowy kieruje drogą służbową do Prokuratora Generalnego za pośrednictwem Prokuratora Krajowego. Zgodnie z ust. 2 omawianego paragrafu, wniosek powinien określać przesłanki uzasadniające powołanie zespołu polskiego, przewidziane w art. 589c § 1 k.p.k., a także elementy, które powinno zawierać porozumienie o powołaniu takiego zespołu, wymienione w art. 589b § 3 k.p.k.

Ponadto należy przyjąć, że art. 589b § 2 k.p.k. stanowi lex specialis wobec art. 613 § 1 k.p.k., tak więc z uwagi na to, jak i na szczególną rolę ustrojową Prokuratora Generalnego - Prokurator Generalny występuje bezpośrednio do organu państwa UE.

Zgodnie z przepisem art. 589b § 2 k.p.k., wspólny zespół śledczy powoływany jest na mocy porozumienia. Dla ułatwienia zawierania porozumień o powołaniu wspólnego zespołu śledczego Rada UE przygotowała model takiego porozumienia (zob. Dz. Urz. UE C 121 z 23 maja 2003 r., s. 1; zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013). Formą porozumienia musi być forma pisemna; dyskusyjny jest charakter prawny takiego porozumienia, bowiem nie jest to umowa międzynarodowa, a jej źródłem jest procedura karna danego państwa UE w konsekwencji implementacji decyzji ramowej (por. G. Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010; S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013).