Piaskowska Olga Maria, Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia
Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia
Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia
Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia
Procedury prawne pokazane w formie interaktywnych schematów, dzięki którym sprawdzisz, jak krok po kroku przebiega postępowanie w danej sprawie.
Dowiedz się więcej o LEX Navigator.
Zamów bezpłatną prezentację zdalną , podczas której przedstawimy Ci to narzędzie.
Krok: oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby
Strony w ramach swobody umów, co do zasady, mogą samodzielnie kształtować zobowiązania umowne. Dla ważności zaciągniętego zobowiązania istotne jest, aby obie strony - składając swoje oświadczenia - działały w stanie pozwalającym na świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W przeciwnym wypadku oświadczenie złożone przez stronę (strony) może być dotknięte wadą oświadczenia woli.
Patrz także schemat: Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie zarzutu strony pozwanej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem błędu, wywołanego podstępnie przez drugą stronę, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia.
W myśl art. 87 k.c., kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.
Groźba łączy w sobie dwa elementy:
1) zewnętrzny - zachowanie jednej ze stron (grożącego), które polega na stworzeniu sytuacji zagrożenia dla drugiej strony umowy;
2) wewnętrzny - przekonanie strony umowy o istnieniu obawy w związku z zachowaniem grożącego.
Groźba zakłada zawsze działanie celowe grożącego.
Za prawnie doniosłą wadę oświadczenia woli może być uznana tylko groźba spełniająca kumulatywnie warunki określone w kodeksie cywilnym, mimo braku definicji tego pojęcia. Są nimi: bezprawność, powaga groźby i normalny związek przyczynowy między groźbą a złożeniem oświadczenia woli określonej treści, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 marca 2002 r., I CKN 1134/99, OSNC 2003, nr 3, poz. 36).
Bezprawność groźby polega na sprzecznym z prawem działaniu grożącego lub wykorzystaniu działania formalnie zgodnego z prawem do osiągnięcia celu, dla którego prawo to nie przysługuje (por. wyrok SN z dnia 19 marca 2002 r., I CKN 1134/99).
Groźba bezprawna, w rozumieniu art. 87 k.c., oznacza zagrożenie podjęciem działania niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (użycie bezprawnego środka) albo działania zgodnego z prawem, ale zmierzającego do osiągnięcia celu niezgodnego z prawem (bezprawność celu), przy czym uwzględniać należy wszystkie okoliczności sprawy (w szczególności sposób zachowania się stron) - por. wyrok SN z dnia 2 marca 2012 r., I PK 109/11, OSNP 2013, nr 3–4, poz. 27.
Nie stanowi bezprawnej groźby - w rozumieniu art. 87 kodeksu cywilnego - oświadczenie zakładu pracy, że wypowie pracownikowi umowę o pracę, jeżeli ten nie zgodzi się na propozycję przekształcenia dotychczasowej umowy na czas nieokreślony - na umowę na czas określony (por. wyrok SN z dnia 5 sierpnia 1981 r., I PR 52/80). Także grożenie zawiadomieniem prokuratury o przestępstwie popełnionym przez dłużnika nie może być użyte jako środek presji celem wymuszenia świadczenia (por. orzeczenie SN z dnia 4 lutego 1957 r., 3 CR 834/55, NP 1957, nr 7–8, s. 187).
Powaga groźby:
Groźba musi mieć także poważny charakter w tym sensie, by składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. W sprawie niniejszej również i ta przesłanka nie została spełniona. Powodowi nie groziło żadne poważne niebezpieczeństwo osobiste w razie niezłożenia oświadczenia woli. Pozwana nie groziła mu zabiciem, pobiciem, ujawnieniem jakiegoś przestępstwa itp. w wypadku niezłożenia oświadczenia o uznaniu dziecka. Obawie przed kompromitacją, w pojęciu powoda, w środowisku zawodowym i wśród członków rodziny w razie ujawnienia, że jest on ojcem dziecka pozamałżeńskiego - jako motywowi uznania - nie można nadawać sensu poważnego niebezpieczeństwa osobistego (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 kwietnia 1972 r., II CR 51/72, OSNC 1972/10/182).
Dla oceny powagi groźby istotne jest określenie charakteru niebezpieczeństwa, którym się grozi, oraz możliwości realizacji groźby, czyli urzeczywistnienia tego niebezpieczeństwa.
Regulacja szczególna:
Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składając oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste (art. 151 § 1 pkt 3 k.r.o.).
Odmiennie w kodeksie cywilnym uregulowana jest groźba w odniesieniu do testamentu: mowa o niej w art. 945 § 1 pkt 3 oraz w art. 1019 k.c.
Krok: możliwy sposób zachowania
Fakt, że oświadczenie jednej ze stron zostało złożone pod wpływem groźby, a zatem jest dotknięte wadą oświadczenia woli, nie oznacza, że osoba ta chce się uchylić od jego skutków.