Piaskowska Olga Maria, Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia

Procedury
Status:  Aktualna
Wersja od: 7 listopada 2019 r.
Autorzy:

Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia

Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia

Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia

Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie twierdzenia strony powodowej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem groźby, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia pozwany pozwany brak reakcji możliwy sposób zachowania zgłaszanie żądań i wniosków oraz przedstawianie twierdzeń i dowodów na ich poparcie sąd przewodniczący skład orzekający sąd przewodniczący skład orzekający doręczenie pozwu pozwanemu badanie właściwości usuwanie braków formalnych i fiskalnych pisma procesowego badanie, czy pozew nie podlega odrzuceniu zwrot pozwu badanie formalne pozwu nadanie sprawie dalszego biegu otrzymanie pozwu czy pozew zawiera braki formalne? wyznaczenie rozprawy albo posiedzenia czy powództwo jest uzasadnione? po zamknięciu rozprawy przeprowadzenie postępowania dowodowego oddalenie powództwa wydanie wyroku uwzględnienie powództwa możliwy przebieg postępowania wydanie wyroku zaocznego powód powód zgłaszanie żądań i wniosków oraz przedstawianie twierdzeń i dowodów na ich poparcie brak czynności oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby czy istnieje potrzeba dochodzenia zwrotu świadczenia? uchylenie się od skutków oświadczenia woli brak czynności możliwy sposób zachowania złożenie pozwu nie tak nieusunięte usunięte nie tak tak nie

Krok: oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby

Strony w ramach swobody umów, co do zasady, mogą samodzielnie kształtować zobowiązania umowne. Dla ważności zaciągniętego zobowiązania istotne jest, aby obie strony - składając swoje oświadczenia - działały w stanie pozwalającym na świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W przeciwnym wypadku oświadczenie złożone przez stronę (strony) może być dotknięte wadą oświadczenia woli.

Patrz także schemat: Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie zarzutu strony pozwanej, że jej oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem błędu, wywołanego podstępnie przez drugą stronę, jednakże uchyliła się od skutków prawnych tego oświadczenia.

W myśl art. 87 k.c., kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Groźba łączy w sobie dwa elementy:

1) zewnętrzny - zachowanie jednej ze stron (grożącego), które polega na stworzeniu sytuacji zagrożenia dla drugiej strony umowy;

2) wewnętrzny - przekonanie strony umowy o istnieniu obawy w związku z zachowaniem grożącego.

Groźba zakłada zawsze działanie celowe grożącego.

Za prawnie doniosłą wadę oświadczenia woli może być uznana tylko groźba spełniająca kumulatywnie warunki określone w kodeksie cywilnym, mimo braku definicji tego pojęcia. Są nimi: bezprawność, powaga groźby i normalny związek przyczynowy między groźbą a złożeniem oświadczenia woli określonej treści, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 marca 2002 r., I CKN 1134/99, OSNC 2003, nr 3, poz. 36).

Bezprawność groźby polega na sprzecznym z prawem działaniu grożącego lub wykorzystaniu działania formalnie zgodnego z prawem do osiągnięcia celu, dla którego prawo to nie przysługuje (por. wyrok SN z dnia 19 marca 2002 r., I CKN 1134/99).

Groźba bezprawna, w rozumieniu art. 87 k.c., oznacza zagrożenie podjęciem działania niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (użycie bezprawnego środka) albo działania zgodnego z prawem, ale zmierzającego do osiągnięcia celu niezgodnego z prawem (bezprawność celu), przy czym uwzględniać należy wszystkie okoliczności sprawy (w szczególności sposób zachowania się stron) - por. wyrok SN z dnia 2 marca 2012 r., I PK 109/11, OSNP 2013, nr 3–4, poz. 27.

Nie stanowi bezprawnej groźby - w rozumieniu art. 87 kodeksu cywilnego - oświadczenie zakładu pracy, że wypowie pracownikowi umowę o pracę, jeżeli ten nie zgodzi się na propozycję przekształcenia dotychczasowej umowy na czas nieokreślony - na umowę na czas określony (por. wyrok SN z dnia 5 sierpnia 1981 r., I PR 52/80). Także grożenie zawiadomieniem prokuratury o przestępstwie popełnionym przez dłużnika nie może być użyte jako środek presji celem wymuszenia świadczenia (por. orzeczenie SN z dnia 4 lutego 1957 r., 3 CR 834/55, NP 1957, nr 7–8, s. 187).

Powaga groźby:

Groźba musi mieć także poważny charakter w tym sensie, by składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. W sprawie niniejszej również i ta przesłanka nie została spełniona. Powodowi nie groziło żadne poważne niebezpieczeństwo osobiste w razie niezłożenia oświadczenia woli. Pozwana nie groziła mu zabiciem, pobiciem, ujawnieniem jakiegoś przestępstwa itp. w wypadku niezłożenia oświadczenia o uznaniu dziecka. Obawie przed kompromitacją, w pojęciu powoda, w środowisku zawodowym i wśród członków rodziny w razie ujawnienia, że jest on ojcem dziecka pozamałżeńskiego - jako motywowi uznania - nie można nadawać sensu poważnego niebezpieczeństwa osobistego (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 kwietnia 1972 r., II CR 51/72, OSNC 1972/10/182).

Dla oceny powagi groźby istotne jest określenie charakteru niebezpieczeństwa, którym się grozi, oraz możliwości realizacji groźby, czyli urzeczywistnienia tego niebezpieczeństwa.

Regulacja szczególna:

Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składając oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste (art. 151 § 1 pkt 3 k.r.o.).

Odmiennie w kodeksie cywilnym uregulowana jest groźba w odniesieniu do testamentu: mowa o niej w art. 945 § 1 pkt 3 oraz w art. 1019 k.c.

Krok: możliwy sposób zachowania

Fakt, że oświadczenie jednej ze stron zostało złożone pod wpływem groźby, a zatem jest dotknięte wadą oświadczenia woli, nie oznacza, że osoba ta chce się uchylić od jego skutków.