Piaskowska Olga Maria, Postępowanie z powództwa o zapłatę określonej kwoty pieniężnej z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia

Postępowanie z powództwa o zapłatę określonej kwoty pieniężnej z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia

Przepis art. 410 § 2 k.c. wskazuje cztery postacie nienależnego świadczenia: 1) pierwszą jest sytuacja, w której występuje tylko samo świadczenie, a nie występuje ani czynność prawna, prowadząca do powstania zobowiązania, ani tym bardziej samo zobowiązanie odpowiadające treści lub zakresowi świadczenia (condictio indebiti);

2) drugą, jest sytuacja, gdy „cel świadczenia nie został osiągnięty”, ponieważ powstające zobowiązanie ostatecznie się nie ziściło; np. porozumienie stron, będące przesłanką żądania zwrotu świadczenia w związku z nieosiągnięciem zamierzonego celu, dotyczyć może tylko samej podstawy świadczenia, a nie jego ewentualnego zwrotu (art. 410 § 2 k.c.; wyrok SN z dnia 12 stycznia 2006 r., II CK 342/05, OSNC 2006, nr 10, poz. 170);

3) trzecią, odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia (condictio causa finita, które ma ono miejsce, gdy pierwotnie świadczenie miało podstawę prawną, ale wskutek pewnego zdarzenia odpadła ona po jego spełnieniu (np. oświadczenia woli złożonego po wpływem błędu, podstępu i groźby (art. 88 k.c.);

4) czwartą, nieważność czynności prawnej (condictio sine causa) - świadczenie podlega zwrotowi, gdy czynność prawna będąca dla niego podstawą jest nieważna (np. brak zachowania formy pod rygorem nieważności (art. 73 k.c.), pozornością (art. 83 k.c.).

Gdy określone przesunięcie majątkowe nie jest wynikiem świadczenia, nie może powstać roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, lecz jedynie roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia na zasadach ogólnych (art. 405–409 k.c.). Przy ocenie, czy miało miejsce świadczenie w ramach danego stosunku, rozstrzygające znaczenie powinien mieć punkt widzenia wierzyciela z tego stosunku: czy może on na podstawie rozpoznawalnych okoliczności uważać dane działanie za świadczenie (por. wyrok SN z dnia 11 września 1997 r., III CKN 162/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 31).

Świadczenie uiszczone na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia zobowiązującego do łożenia na rzecz małżonka kosztów utrzymania rodziny nie podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne (art. 410 k.c.) w razie prawomocnego oddalenia w wyroku rozwodowym jego żądania zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 k.r.o. (por. uchwała SN z dnia 20 października 2010 r., III CZP 59/10, OSNC 2011, nr 5, poz. 52).

Zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (por. wyrok SN z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, LEX nr 7893 oraz uchwała SN z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93); w takiej sytuacji termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego.

Zwrotu nienależnego świadczenia może żądać każdy, kto spełnił świadczenie nie wiedząc, że do świadczenia nie był zobowiązany. Nie chodzi tu o kwalifikowaną postać wiedzy, ale usprawiedliwiony okolicznościami stanu faktycznego brak świadomości, że spełnienie świadczenia odpowiada obowiązkowi świadczenia (por. wyrok SN z dnia 1 grudnia 1999 r., I CKN 203/98, LEX nr 50687).

Pozew jest pismem procesowym wszczynającym postępowanie procesowe.

Na ten temat patrz przebieg procedury oraz komentarze zamieszczone w schemacie:

Złożenie pozwu;

Postępowanie w sprawie z powództwa o zasądzenie kwoty pieniężnej.