Dauter Bogusław, Postępowanie w sprawie zaginięcia lub zniszczenia akt wszczynane z wniosku

Postępowanie w sprawie zaginięcia lub zniszczenia akt wszczynane z wniosku

Postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt ma na celu rekonstrukcję zniszczonych lub zaginionych akt oraz odzyskanie utraconych dokumentów w zakresie niezbędnym do kontynuowania niezakończonego postępowania albo stwierdzenia prawomocności orzeczenia (por. postanowienie SN z dnia 14 lutego 2000 r., II CKN 652/99), albo wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego, albo wykonania orzeczenia sądowego. Celem postępowania odtworzeniowego nie jest zatem rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej, ale ustalenie dotychczasowego jego przebiegu (por. B. Gruszczyński (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Warszawa 2011, s. 770). Nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania odtworzeniowego w sytuacji, gdy niewątpliwe jest, że dane akta sądowe lub ich część nie istniały (por. postanowienie WSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r., II SO/Wa 53/07). Nie powinny podlegać odtworzeniu orzeczenia wydane w kwestiach procesowych niekończących postępowania (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 647). Zasada ta nie dotyczy postanowień przyznających prawo pomocy, o ile odtworzenie akt miałoby dotyczyć sprawy w toku albo gdy postępowanie odtworzeniowe zostało wszczęte w celu wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego (odmiennie B. Gruszczyński (w:) Prawo…, s. 857). Skoro przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w całości lub ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika rozciąga się na postępowanie wznowieniowe (zob. uchwała siedmiu sędziów NSA z dnia 2 grudnia 2010 r., II GPS 2/10), to choć przedmiotowe postanowienie należy do orzeczeń niekończących postępowania, zasadne jest jego odtworzenie w powyższym przypadku.

W zależności od celu postępowania odtworzeniowego sprowadza się ono albo do ustalenia treści prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, albo do zebrania odpisów dokumentów, które znajdowały się w utraconych aktach, lub do ustalenia ich treści w drodze postępowania dowodowego, w zakresie umożliwiającym kontynuację toczącego się uprzednio postępowania (por. M. Machnij, Postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt, M. Praw. 2003, nr 1, s. 21 i n.). Postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt wszczyna się z urzędu albo na wniosek strony.

Z trybem wnioskowym związany jest szerszy zakres przedmiotowy postępowania niż w przypadku postępowania z urzędu - może ono dotyczyć także akt, które zaginęły lub uległy zniszczeniu w wyniku działania siły wyższej (por. B. Gruszczyński (w:) Prawo…, s. 859; odmiennie: K. Zalasińska (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, R. Hauser, M. Wierzbowski (red.), Warszawa 2013, s. 1080; M. Romańska (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, T. Woś (red.), Warszawa 2008, s. 829). Przez siłę wyższą należy rozumieć zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można przewidzieć ani też zapobiec mu zwykłymi środkami, dostępnymi według aktualnego poziomu wiedzy i techniki (por. postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 1952 r., CR 962/51, OSN 1954, nr 1, poz. 2).

1. Poza wymogami stawianymi zwykłemu pismu procesowemu we wniosku o odtworzenie akt strona powinna także określić dokładnie sprawę, dołączyć wszelkie urzędowo poświadczone odpisy znajdujące się w posiadaniu zgłaszającego wniosek oraz wskazać znane mu miejsca, w których dokumenty lub ich odpisy się znajdują.

2. Legitymację procesową do wniesienia wniosku posiada zarówno strona postępowania, jego uczestnik, jak i prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. W przypadku tych ostatnich podmiotów wniosek jest dopuszczalny, o ile odtworzenie akt miałoby dotyczyć akt sprawy w toku albo jego wszczęcie następowałoby w celu wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu administracyjnego (por. J.P. Tarno, Prawo…, s. 647).

3. Ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, inaczej niż w procedurze cywilnej, nie przewiduje terminu ograniczającego wniesienie wniosku o odtworzenie akt (por. K. Zalasińska (w:) Prawo…, s. 1080). Jednakże w niektórych przypadkach wniesienie takiego wniosku może się okazać już niecelowe.

Po odebraniu wniosku przewodniczący podejmuje niezbędne czynności, by nadać pismu bieg.