Bełczącki Robert Marek, Postępowanie w sprawie z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności ruchomości

Postępowanie w sprawie z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności ruchomości

Celem instytucji zasiedzenia jest potwierdzenie nabycia prawa, które nastąpiło na skutek wykonywania samoistnego posiadania rzeczy w zakresie danego prawa oraz upływu czasu, a w ten sposób usunięcie długotrwałej niezgodności między stanem prawnym rzeczy a jej stanem faktycznym.

Postępowanie sądowe prowadzone jest w trybie nieprocesowym. Celem postępowania jest stwierdzenie, czy wnioskodawca lub wskazany przez niego podmiot nabył określone prawo poprzez zasiedzenie. Orzeczenie wydane w takiej sprawie ma charakter deklaratoryjny, do zasiedzenia bowiem dochodzi z mocy samego prawa, a nie z mocy orzeczenia sądowego. Orzeczenie potwierdza zatem jedynie fakt nabycia własności określonej ruchomości (o ile wykazane zostaną przesłanki zasiedzenia).

Zgodnie z art. 174 k.c. posiadacz rzeczy ruchomej niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.

Zasiedzenie jest instytucją mającą umożliwić nabycie prawa własności samoistnemu posiadaczowi, któremu nie przysługuje to prawo. Posiadacz będący właścicielem nie może nabywać prawa własności jeszcze raz (postanowienie SN z dnia 19 stycznia 1999 r., II CKN 196/98, LEX nr 1214420).

Dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (postanowienie SN z dnia 7 maja 1971 r., I CR 302/71, NP 1973, nr 4, s. 580).

Dobra wiara nabywcy rzeczy ruchomej, prowadząca do nabycia własności rzeczy ruchomej przez zasiedzenie, musi istnieć nie tylko w dacie wejścia w posiadanie, ale przez cały wymagany okres posiadania (postanowienie SN z dnia 12 października 2006 r., I CSK 144/06, LEX nr 395237).

W dobrej wierze jest taki samoistny posiadacz rzeczy ruchomej, który wszedł w jej posiadanie nie tylko będąc przekonanym o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby uprawnionej, ale nadto jeszcze, gdy takie jego przekonanie było zarazem usprawiedliwione konkretnymi okolicznościami. Oznacza to, że dobrą wiarę samoistnego posiadacza wyłącza niedołożenie przezeń należytej staranności w celu zbadania, czy zbywca jest rzeczywiście osobą uprawnioną do rozporządzania zbywaną rzeczą (postanowienie SN z dnia 18 maja 2000 r., III CKN 802/98, LEX nr 51362).

Dla przyjęcia samoistnego posiadania w dobrej wierze w ramach instytucji zasiedzenia niezbędne jest wykazanie, że samoistny posiadacz rzeczy nie tylko pozostaje w przekonaniu, że niczyjego prawa nie narusza, ale że ma on przeświadczenie, iż jest właścicielem rzeczy i że to jego przeświadczenie znajduje w danych okolicznościach obiektywne uzasadnienie (postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2000 r., IV CKN 180/00, LEX nr 52506).

Zgodnie z art. 169 § 1 k.c., jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Natomiast w myśl § 2, gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Niemniej przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury.

W złej wierze nabycie rzeczy ruchomej przez zasiedzenie jest w ogóle wyłączone (postanowienie SN z dnia 2 października 1998 r., III CKU 28/98, LEX nr 1214899).

Nabywca ruchomości jest w złej wierze, jeżeli wie o tym, że zbywca nie jest osobą uprawnioną do rozporządzania ruchomością albo o fakcie tym nie wie w wyniku swego niedbalstwa, przy czym wystarczy tu nawet niedbalstwo zwykłe (uchwała SN 7 sędziów z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 18/92, LEX nr 3758 oraz uchwała SN 7 sędziów z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 17/92, LEX nr 3778).

Tym samym z uwagi na przesłankę dobrej wiary posiadacza samoistnego, samowolne zawładnięcie rzeczą ruchomą nie prowadzi do rozpoczęcia biegu zasiedzenia.

Aby doszło do nabycia rzeczy przez zasiedzenie, posiadanie samoistne powinno trwać nieprzerwanie przez określony w ustawie czas.

Trzyletni termin dotyczący zasiedzenia własności rzeczy ruchomej rozpoczyna swój bieg z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie samoistne. Zasiedzenie następuje po upływie trzyletniego terminu nawet wtedy, gdy właściciel ruchomości, przeciwko któremu biegnie termin zasiedzenia, jest małoletni.

W myśl art. 609 § 1 k.p.c. uprawnionym do złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności jest każdy zainteresowany, czyli podmiot posiadający interes prawny w stwierdzeniu zasiedzenia zarówno na swoją rzecz, jak i na rzecz innego podmiotu.

Prawo własności w drodze zasiedzenia może nabyć zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna, jeśli spełnione zostaną przesłanki przewidziane w ustawie.

Żądanie wniosku, którego przedmiotem jest stwierdzenie zasiedzenia własności ruchomości powinno zawierać:

– określenie ruchomości w sposób umożliwiający jej identyfikację (np. w przypadku samochodu należy podać markę, numer nadwozia, numer silnika i numer rejestracyjny),

– wskazanie okresu samoistnego posiadania ruchomości przez osobę niebędącą właścicielem ruchomości, na rzecz której zasiedzenie ma nastąpić oraz określenie daty, z którą wedle wnioskodawcy nastąpiło nabycie prawa własności przez zasiedzenie,

– sformułowanie żądania, aby sąd stwierdził zasiedzenie własności ruchomości na rzecz danego podmiotu,

– powołanie się w uzasadnieniu na sposób wejścia w posiadanie ruchomości przez osobę, na rzecz której zasiedzenie ma nastąpić (czy stał się posiadaczem na podstawie umowy czy też bezumownie), wskazanie osoby i adresu poprzedniego właściciela ruchomości, a jeżeli nie żyje - to jego spadkobierców, przytoczenie dowodów na okoliczność samoistnego posiadania ruchomości.

We wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności ruchomości wnioskodawca powinien wskazać także wszystkich zainteresowanych (art. 511 § 1 k.p.c.). Uchybienie w tym zakresie uważane jest za brak formalny, do którego stosuje się art. 130 i n. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W razie zaniechania wskazania zainteresowanych na podstawie art. 609 § 2 we wniosku należy wskazać przyczyny takiego zaniechania (postanowienie SN z dnia 19 lutego 1966 r., II CZ 50/66, OSP 1967, z. 6, poz. 136).

Wraz z wnioskiem wszczynającym postępowanie sądowe należy złożyć tyle odpisów wniosku, ilu jest uczestników postępowania.

Sprawa z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności ruchomości jest sprawą o prawa majątkowe, stąd we wniosku należy podać wartość przedmiotu sporu (art. 19 § 2, art. 126¹ § 1 oraz art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), która odpowiadać powinna wartości ruchomości. Od wartości przedmiotu sporu uzależnione jest bowiem rozstrzygnięcie o wysokości należnego wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (por. § 5 pkt 1 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.; § 5 pkt 1 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm).