Bełczącki Robert Marek, Postępowanie w sprawie z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości

Postępowanie w sprawie z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości

Celem instytucji zasiedzenia jest potwierdzenie nabycia prawa, które nastąpiło na skutek wykonywania samoistnego posiadania rzeczy w zakresie danego prawa oraz upływu czasu, a w ten sposób usunięcie długotrwałej niezgodności między stanem prawnym rzeczy a jej stanem faktycznym.

Postępowanie sądowe prowadzone jest w trybie nieprocesowym. Celem postępowania jest stwierdzenie czy wnioskodawca lub wskazany przez niego podmiot nabył określone prawo poprzez zasiedzenie. Orzeczenie wydane w takiej sprawie ma charakter deklaratoryjny, do zasiedzenia bowiem dochodzi z mocy samego prawa, a nie z mocy orzeczenia sądowego. Orzeczenie potwierdza zatem jedynie fakt nabycia własności określonej nieruchomości (o ile wykazane zostaną przesłanki zasiedzenia).

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny w dobrej wierze.

Patrz także: Bieg terminu zasiedzenia nieruchomości.

Dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (postanowienie SN z dnia 7 maja 1971 r., I CR 302/71, NP 1973, nr 4, s. 580).

Natomiast w myśl § 2 po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Patrz także: Bieg terminu zasiedzenia nieruchomości.

Nie jest w dobrej wierze posiadacz samoistny, który wszedł w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego (uchwała SN z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSNCP 1992, nr 4, poz. 48).

Aby doszło do nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie, jej posiadanie samoistne powinno trwać nieprzerwanie przez określony w ustawie czas.

Do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania nieruchomości oraz upływu 20 lub 30 lat.

W myśl art. 609 § 1 k.p.c. uprawnionym do złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności jest każdy zainteresowany, czyli podmiot posiadający interes prawny w stwierdzeniu zasiedzenia zarówno na swoją rzecz, jak i na rzecz innego podmiotu.

Prawo własności w drodze zasiedzenia może nabyć zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna, jeśli spełnione zostaną przesłanki przewidziane w ustawie.

Żądanie wniosku, którego przedmiotem jest stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości w dobrej wierze, powinno zawierać:

– określenie nieruchomości w sposób umożliwiający jej identyfikację przez wskazanie miejsca jej położenia, obszaru, numeru działki oraz numeru księgi wieczystej i sądu, który tą księgę wieczystą prowadzi,

– wskazanie okresu samoistnego posiadania nieruchomości przez osobę niebędącą właścicielem nieruchomości, na rzecz której zasiedzenie ma nastąpić oraz określenie daty, z którą wedle wnioskodawcy nastąpiło nabycie prawa własności przez zasiedzenie,

– sformułowanie żądania, aby sąd stwierdził zasiedzenie własności nieruchomości na rzecz danego podmiotu,

– powołanie się w uzasadnieniu na sposób wejścia w posiadanie nieruchomości przez osobę, na rzecz której zasiedzenie ma nastąpić (czy stała się posiadaczem na podstawie aktu notarialnego, nieformalnej umowy, czy też bezumownie), wskazanie osoby i adresu poprzedniego właściciela nieruchomości, a jeżeli nie żyje - to jego spadkobierców, przytoczenie dowodów na okoliczność samoistnego posiadania nieruchomości.

We wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości wnioskodawca powinien wskazać także wszystkich zainteresowanych (art. 511 § 1 k.p.c.). Uchybienie w tym zakresie uważane jest za brak formalny, do którego stosuje się art. 130 i n. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W razie zaniechania wskazania zainteresowanych na podstawie art. 609 § 2 we wniosku należy wskazać przyczyny takiego zaniechania (postanowienie SN z dnia 19 lutego 1966 r., II CZ 50/66, OSP 1967, z. 6, poz. 136).

Do wniosku należy dołączyć odpis z księgi wieczystej nieruchomości albo zaświadczenie o stanie prawnym nieruchomości, jaki wynika ze zbioru dokumentów, jeżeli nieruchomość ujawniona jest w księdze wieczystej albo prowadzony jest dla niej zbiór dokumentów oraz dołączyć wyrys z mapy ewidencyjnej nieruchomości wraz z wypisem z rejestru gruntów.

Wraz z wnioskiem wszczynającym postępowanie sądowe należy złożyć tyle odpisów wniosku wraz z załącznikami, ilu jest uczestników postępowania.

Sprawa z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości jest sprawą o prawa majątkowe, stąd we wniosku należy podać wartość przedmiotu sporu (art. 19 § 2, art. 126¹ § 1 oraz art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), która odpowiadać powinna wartości nieruchomości. Od wartości przedmiotu sporu uzależnione jest bowiem rozstrzygnięcie o wysokości należnego wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (por. § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.; § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm).

Posiadanie rzeczy przez współwłaściciela jest posiadaniem właścicielskim i samoistnym, stanowi bowiem realizację jego niepodzielnego prawa do rzeczy. Oznacza to, że z faktu posiadania rzeczy przez współwłaściciela wynika jedynie, iż korzysta on z tej rzeczy zgodnie z przysługującym mu prawem. Niewykonywanie prawa posiadania przez innego współwłaściciela nie uprawnia jeszcze do wniosku, że współwłaściciel posiadający przejął rzecz w samoistne posiadanie w zakresie uprawnień innego współwłaściciela. Posiadanie „właścicielskie” całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił (rozszerzył) zakres swego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla innego współwłaściciela i otoczenia. Sama natomiast świadomość posiadania samoistnego ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. nie może być uznana za wystarczającą, a co za tym idzie jest prawnie bezskuteczna. Ciężar udowodnienia przez jednego ze współwłaścicieli, że zmienił zakres posiadania samoistnego, spoczywa na nim wraz z niekorzystnymi skutkami, jakie wiążą się z niewykazaniem w sprawie o zasiedzenie tego przymiotu (postanowienie SN z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 117/12, LEX nr 1230156).

W drodze zasiedzenia na podstawie art. 172 k.c. możliwe jest nabycie nieruchomości wspólnej przez jednego ze współwłaścicieli w zakresie obejmującym udziały pozostałych współwłaścicieli. Zasiedzenie biegnie wówczas na korzyść jednego ze współwłaścicieli przeciwko pozostałym współwłaścicielom i prowadzi do nabycia ich udziałów. Zakłada władanie przez jednego ze współwłaścicieli nieruchomością wspólną w charakterze posiadacza samoistnego z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli. Współwłaściciel nieruchomości powołujący się na nabycie przez zasiedzenie udziałów pozostałych współwłaścicieli powinien zatem udowodnić posiadanie nieruchomości wyłącznie dla siebie, tj. z wolą odsunięcia pozostałych współwłaścicieli od współposiadania i współkorzystania (postanowienie SN z dnia 8 maja 2014 r., V CSK 324/13, LEX nr 1491333).