Wiśniewski Jarosław T., Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o zaprzestanie immisji przez sąsiada (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.)

Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o zaprzestanie immisji przez sąsiada (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.)

W stosunkach sąsiedzkich może dojść do przekroczenia przez właściciela nieruchomości sąsiedniej granic dopuszczalnych immisji pośrednich, a więc naruszenia nakazu powstrzymania się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (art. 144 k.c.).

Immisje, o których mowa w art. 144 k.c., można podzielić na pozytywne i negatywne.

Immisje pozytywne oddziałują na sąsiednią nieruchomość wprost przez rozchodzenie się niepożądanych cząstek materii, np. środków chemicznych, promieniowania, fal dźwiękowych itp. Przykładem takich immisji jest:

– związane z używaniem nieruchomości działanie wywołujące hałas przekraczający miarę, jakiej zachowania wymaga spokojne używanie nieruchomości sąsiedniej (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 1975 r., III CZP 89/74, OSNC 1976, nr 1, poz. 7).

– budowa chodnika betonowego powodująca nadmierne odpływanie wód spadowych na nieruchomość sąsiednią (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1976 r., III CRN 367/75, LEX nr 7793).

Immisje negatywne polegają tamowaniu przenikania na sąsiednią nieruchomość pożądanych cząstek materii, np. światła słonecznego, fal elektromagnetycznych (radiowych, telewizyjnych, itp.). Przykładem takich immisji jest:

– posadzenie przy granicy nieruchomości drzew zakłócających normalne nasłonecznienie (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1972 r., III CRN 126/72, OSNC 1973, nr 3, poz. 45),

– uniemożliwianie lub utrudnianie właścicielowi nieruchomości odbioru programu telewizyjnego na skutek wzniesienia budynków na nieruchomości sąsiedniej (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r., III CZP 4/84, OSNC 1984, nr 10, poz. 171).

Ochronie właściciela nieruchomości, którego własność została naruszona w inny sposób aniżeli przez pozbawienie faktycznego władztwa nad nieruchomością służą roszczenia z art. 222 § 2 k.c., tj. żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania naruszeń.

Bez znaczenia jest przy tym psychiczne nastawienie naruszyciela, tzn. czy ma chęć naruszenia cudzej własności (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2013 r., I CSK 295/12, LEX nr 1293936).

Roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, to nie to samo co roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego. Żądanie przywrócenia stanu poprzedniego byłoby roszczeniem odszkodowawczym (zob. art. 363 § 1 k.c.). Przywrócenie stanu zgodnego z prawem powinno polegać na podjęciu przez pozwanego działań koniecznych do przywrócenia powodowi niezakłóconego władztwa nad jego rzeczą i usunięcia bezprawnej ingerencji osoby nieuprawnionej. Stan, którego przywrócenia żąda właściciel na podstawie art. 222 § 2 k.c. nie musi być stanem poprzednim, istniejącym przed dokonaniem naruszenia. Może to być stan inny, byleby był zgodny z prawem, a więc nie naruszał bezwzględnie obowiązujących przepisów regulujących sposób korzystania z nieruchomości. Oznacza to, że w ramach roszczenia przywrócenia stanu zgodnego z prawem właściciel, co do zasady, jest uprawniony do żądania nakazania osobie trzeciej, naruszającej jego własność, podjęcia działań prowadzących do zmiany sposobu korzystania z nieruchomości niezgodnego z jego wolą, na inny określony sposób, zgodny z wolą właściciela i zgodny z prawem (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 461/08, LEX nr 511038). W wypadku stosunków sąsiedzkich także przyjmuje się, że treść art. 144 w zw. z art. 222 § 2 k.c. pozwala na nałożenie na właściciela nieruchomości, z której pochodzą negatywne oddziaływania, nie tylko obowiązku całkowitego zaprzestania działań stanowiących źródło immisji, ale także nałożenia na niego takich obowiązków, które doprowadzą do „powrotu” zakłóceń w granice przeciętnej miary, a więc dozwolonego negatywnego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1021/00, LEX nr 55512).

Roszczenie o zaniechanie naruszeń zmierza natomiast do ochrony przed dalszymi naruszeniami cudzego prawa własności.

Skierowanie pozwu realizującego opisane roszczenie określane jest mianem powództwa negatoryjnego.

Żądanie pozwu, którego przedmiotem jest roszczenie właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (roszczenie negatoryjne), powinno zawierać:

– określenie nieruchomości, której własność została naruszona, w sposób umożliwiający jej identyfikację, w szczególności przez podanie jej lokalizacji, a także numeru księgi wieczystej bądź zbioru dokumentów,

– sformułowane żądanie o nakazanie pozwanemu podjęcia (dokładnie określonych przez powoda) działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, bądź o zakazanie pozwanemu naruszania własności powoda; możliwe jest przy tym łączne sformułowanie obu żądań,

– powołanie się w uzasadnieniu na prawo własności.

Sprawa z powództwa negatoryjnego jest sprawą majątkową, nawet jeśli pośrednim skutkiem orzeczenia uwzględniającego tego rodzaju roszczenie jest uzyskanie ochrony także interesów o charakterze niemajątkowym (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r., III CZ 55/13, LEX nr 1431022). W związku z tym w pozwie należy podać wartość przedmiotu sporu (art. 19 § 2 oraz art. 126¹ § 1 k.p.c.).

Pozew podlega opłacie stałej w wysokości określonej w art. 13 ust. 1 u.k.s.c. w wypadku wartości przedmiotu sporu nie wyższej niż 20.000 zł, a gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa wskazaną sumę podlega opłacie stosunkowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, nie wyższej jednak niż 200.000 zł ( art. 13 ust. 2 u.k.s.c.).

Niezbędne koszty procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego obejmują oprócz kosztów sądowych oraz kosztów nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony, także wydatki oraz wynagrodzenie jednego adwokata lub radcy prawnego (art. 98 § 3 i art. 99 k.p.c.).

Wysokość minimalnej stawki wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego, jak i wysokość maksymalnej opłaty w razie udzielenia pomocy prawnej z urzędu, zależy od wartości przedmiotu sprawy i w wypadku adwokatów określa się je według reguł wynikających z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1800) bądź z § 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1801), a w wypadku radców prawnych określa się je według reguł wynikających z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1804)) bądź z § 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1804)).