Wiśniewski Jarosław T., Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (art. 222 § 2 k.c.)

Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (art. 222 § 2 k.c.)

Wynikające z art. 222 § 2 k.c. i skierowane w pozwie żądanie właściciela rzeczy, aby osoba, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przywróciła stan zgodny z prawem i zaniechała naruszeń, określa się mianem powództwa negatoryjnego.

Roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, to nie to samo, co roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego. Żądanie przywrócenia stanu poprzedniego byłoby roszczeniem odszkodowawczym (zob. art. 363 § 1 k.c.). Przywrócenie stanu zgodnego z prawem powinno polegać na podjęciu przez pozwanego działań koniecznych do przywrócenia powodowi niezakłóconego władztwa nad jego rzeczą i usunięcia bezprawnej ingerencji osoby nieuprawnionej. Stan, którego przywrócenia żąda właściciel na podstawie art. 222 § 2 k.c. nie musi być stanem poprzednim, istniejącym przed dokonaniem naruszenia. Może to być stan inny, byleby był zgodny z prawem, a więc nie naruszał bezwzględnie obowiązujących przepisów regulujących sposób korzystania z nieruchomości. Oznacza to, że w ramach roszczenia przywrócenia stanu zgodnego z prawem właściciel, co do zasady, jest uprawniony do żądania nakazania osobie trzeciej, naruszającej jego własność, podjęcia działań prowadzących do zmiany sposobu korzystania z nieruchomości niezgodnego z jego wolą, na inny określony sposób, zgodny z wolą właściciela i zgodny z prawem (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 461/08, LEX nr 511038).

Roszczenie o zaniechanie naruszeń zmierza natomiast do ochrony przed dalszymi naruszeniami cudzego prawa własności.

W literaturze jako przykłady naruszeń prawa własności, do których może znaleźć zastosowanie roszczenie negatoryjne, wskazuje się:

– przechodzenie lub przejeżdżanie przez cudzy grunt,

– wypędzanie bydła na cudze pastwisko,

– łowienie ryb w cudzym stawie,

– prowadzenie budowy na cudzym gruncie,

– czerpanie wody ze źródła lub studni znajdującej się na cudzym gruncie.

Chodzi przy tym o czynności powtarzalne, a nie jednorazowe zdarzenie jak przejście turysty przez cudzy grunt poza szlakiem turystycznym.

Bez znaczenia jest natomiast psychiczne nastawienie naruszyciela, tzn. czy ma chęć naruszenia cudzej własności (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2013 r., I CSK 295/12, LEX nr 1293936).

Roszczenie negatoryjne nie obejmuje natomiast psychicznego oddziaływania na właściciela nieruchomości przez właściciela nieruchomości sąsiedniej, które nie jest związane z wykonywaniem prawa własności (np. przez groźby, obelgi, itp.) oraz negatywnego oddziaływania sił przyrody, chyba że chodzi o zaniedbanie usunięcia skutków żywiołowego oddziaływania sił przyrody (E. Gniewek, System prawa prywatnego, t. 3 Prawo rzeczowe pod red. E. Gniewka, Warszawa 2013, s. 955).

Żądanie pozwu, którego przedmiotem jest roszczenie właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (roszczenie negatoryjne), powinno zawierać:

– określenie nieruchomości, której własność została naruszona, w sposób umożliwiający jej identyfikację, w szczególności przez podanie jej lokalizacji, a także numeru księgi wieczystej bądź zbioru dokumentów,

– sformułowane żądanie o nakazanie pozwanemu podjęcia (dokładnie określonych przez powoda) działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem bądź o zakazanie pozwanemu naruszania własności powoda (możliwe jest przy tym łączne sformułowanie obu żądań),

– powołanie się w uzasadnieniu na prawo własności.

Sprawa z powództwa negatoryjnego jest sprawą majątkową, nawet jeśli pośrednim skutkiem orzeczenia uwzględniającego tego rodzaju roszczenie jest uzyskanie ochrony także interesów o charakterze niemajątkowym (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r., III CZ 55/13, LEX nr 1431022). W związku z tym w pozwie należy podać wartość przedmiotu sporu (art. 19 § 2 oraz art. 126¹ § 1 k.p.c.).

Pozew podlega opłacie stałej w wysokości określonej w art. 13 ust. 1 u.k.s.c. w wypadku wartości przedmiotu sporu nie wyższej niż 20.000 zł, a gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa wskazaną sumę podlega opłacie stosunkowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, nie wyższej jednak niż 200.000 zł (art. 13 ust. 2 u.k.s.c.).

Niezbędne koszty procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego obejmują oprócz kosztów sądowych oraz kosztów nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony, także wydatki oraz wynagrodzenie jednego adwokata lub radcy prawnego (art. 98 § 3 i art. 99 k.p.c.).

Wysokość minimalnej stawki wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego, jak i wysokość maksymalnej opłaty w razie udzielenia pomocy prawnej z urzędu, zależy od wartości przedmiotu sprawy i w wypadku adwokatów określa się je według reguł wynikających z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1800) bądź z § 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1801), a w wypadku radców prawnych określa się je według reguł wynikających z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1804)) bądź z § 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r., poz. 1804)).