Kubiak Marcin, Postępowanie w sprawie legalizacji obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę

Postępowanie w sprawie legalizacji obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę

Wykrycie obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę, nakłada na organ nadzoru budowlanego obowiązek działania, celem doprowadzenia inwestycji do stanu zgodnego z prawem. Brzmienie art. 48 ust. 1 p.b. sugeruje, że nakazanie rozbiórki jest podstawową formą reakcji organu administracji. W istocie jednak to legalizacja tzw. samowoli budowlanej jest obecnie regułą. Trzeba przy tym podkreślić, że przepisy p.b. nie przewidują automatycznej legalizacji samowoli budowlanej; legalizacja jest uprawnieniem, nie obowiązkiem. Niespełnienie przez potencjalnego adresata decyzji rozbiórkowej któregokolwiek z ustawowych warunków legalizacji - spowoduje orzeczenie nakazu rozbiórki samowolnie wybudowanego obiektu budowlanego lub jego części.

Zgodnie z art. 90 p.b. budowanie albo wybudowanie obiektu budowlanego lub jego części, bez wymaganego pozwolenia na budowę stanowi występek. Podmiotem tego przestępstwa może być inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, kierownik budowy, kierownik robót oraz projektant (B. Kurzępa, Przestępstwa i wykroczenia w prawie budowlanym, Prok. i Pr. 1996, nr 1, s. 66). Jak ocenił Sąd Najwyższy, decyzja legalizacyjna nie znosi odpowiedzialności karnej za samowolę budowlaną (wyrok SN z dnia 14 marca 2013 r., IV KK 390/12).

Postępowanie w sprawie legalizacji obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę co do zasady jest wszczynane z urzędu, jako zmierzające do określenia obowiązku ciążącego na jednostce. Możliwe jest jednak wszczęcie postępowania na żądanie strony, np. sąsiada, którego interes prawny został naruszony w wyniku samowoli. W praktyce występują takie sytuacje, gdy sprawca samowoli żąda wszczęcia postępowania, chcąc doprowadzić do zgodności z prawem np. w związku z umownym zobowiązaniem zawartym w umowie sprzedaży nieruchomości obciążającym zbywcę - sprawcę samowoli (M. Cherka, W. Grecki [w:] Samowola budowlana w polskim prawie budowlanym, Warszawa 2013, s. 134).

Obowiązkiem organu jest kontrola właściwości rzeczowej i miejscowej. Zasadniczo organem nadzoru budowlanego pierwszej instancji jest powiatowy inspektor nadzoru budowlanego (art. 83 ust. 1 p.b.). Wyjątki dotyczą spraw, o których mowa w art. 82 ust. 3 i 4 p.b. i wówczas organem pierwszej instancji będzie wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (art. 83 ust. 3 p.b.).

Właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się, w sprawach dotyczących nieruchomości, według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości (art. 21 § 1 pkt 1 k.p.a.).