Czerniak Dominika, Postępowanie po wniesieniu subsydiarnego aktu oskarżenia

Postępowanie po wniesieniu subsydiarnego aktu oskarżenia

W przypadku, gdy pokrzywdzony wyczerpał procedurę zażaleniową i dwukrotnie uzyskał postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie wszczęcia postępowania (od 1.10.2023 r. nie ma wymogu tożsamości decyzji procesowych, zatem możliwe jest uzyskanie uprawnienia do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, jeśli pierwsze postanowienie było postanowieniem o odmowie wszczęcia postępowania, a drugie – postanowienie o umorzeniu postępowania) oraz prokurator nadrzędny, po zaskarżeniu drugiego postanowienia o odmowie wszczęcia/umorzeniu postępowania, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, przysługuje mu prawo złożenia w sądzie subsydiarnego aktu oskarżenia.

Subsydiarny akt oskarżenia musi spełniać wszystkie wymogi formalne pisma procesowego (art. 119 k.p.k.), a także szczególne wymogi formalne aktu oskarżenia (art. 332 i 333 § 1 k.p.k.).

Subsydiarny akt oskarżenia powinien być także sporządzony przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (przymus adwokacko-radcowski). Pokrzywdzony musi dołączyć także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego oraz prokuratora. Nie ma również po stronie oskarżyciela subsydiarnego obowiązku przesyłania akt postępowania przygotowawczego do sądu albowiem nie jest on ich dysponentem, a co więcej może okazać się, iż mają one dosyć ograniczony kształt. Jeżeli bowiem postępowanie przygotowawcze zakończyło się na etapie odmów wszczęcia postępowania, akta zawierają zaledwie zawiadomienie i ewentualne notatki służbowe wynikające z czynności sprawdzających prowadzonych w postępowaniu. Niezależnie jednak od zawartości akt, to na prokuratorze spoczywa obowiązek przesłania akt postępowania przygotowawczego do sądu w terminie 14 dni na wezwanie prezesa sądu dołączone do odpisu subsydiarnego aktu oskarżenia (art. 330 § 3 k.p.k.).

Ustawa nie nakłada na pokrzywdzonego natomiast obowiązku poinformowania ujawnionych pokrzywdzonych o przesłaniu subsydiarnego aktu oskarżenia do sądu, jak ma to miejsce w wypadku aktu oskarżenia oskarżyciela publicznego (art. 334 § 2 k.p.k.). Podobnie również nie ma pokrzywdzony obowiązku wynikającego z art. 333 § 3 k.p.k., tj. dołączenia do aktu oskarżenia listy pokrzywdzonych.

Subsydiarny akt oskarżenia nie może zawierać także elementów zarezerwowanych wyłącznie dla prokuratorskiego aktu oskarżenia, tj. wniosku o skazanie bez rozprawy (art. 335 § 2 k.p.k.) oraz nie może stanowić wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336 § 1 k.p.k.).

Subsydiarny akt oskarżenia powinien zostać złożony w prekluzyjnym (a więc nieprzekraczalnym i nieprzywracalnym) terminie miesiąca od doręczenia zawiadomienia o wydaniu ponownego postanowienia odmawiającego wszczęcia postępowania przygotowawczego bądź je umarzającego, o czym należy pokrzywdzonego pouczyć. Jak w każdym innym przypadku brak pouczenia (jego pominięcie w ogóle) lub mylne pouczenie (np. pouczenie o prawie do złożenia kolejnego zażalenia) nie wywołuje negatywnych skutków procesowych dla pokrzywdzonego (art. 16 § 1 k.p.k.).

Do subsydiarnego aktu oskarżenia należy dołączyć dowód zryczałtowanej opłaty jak wynika z art. 640 k.p.k. w zw. z art. 621 § 1 k.p.k. W chwili obecnej wysokość zryczałtowanej opłaty ustalona na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego (Dz.U. z 2003 r.., Nr 104, poz. 980) wynosi 300 zł.

Subsydiarny akt oskarżenia podlega kontroli formalnej na zasadach ogólnych w trybie art. 337 k.p.k. - zob. Formalna kontrola aktu oskarżenia. Wyjątkiem są jednak warunki szczególne subsydiarnego aktu oskarżenia, takie jak wniesienie opłaty oraz przymus adwokacko – radcowski,, które podlegają kontroli na podstawie art. 120 k.p.k.

Do subsydiarnego aktu oskarżenia nie stosuje się natomiast przepisów zezwalających na zwrot prokuratorowi sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (art. 339 § 3 pkt 3a k.p.k.), a także zwrotu sprawy oskarżycielowi publicznemu z rozprawy celem usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (art. 396a k.p.k.).

Prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) może natomiast skierować sprawę na posiedzenie m.in. celem rozważenia umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia.