Izydorczyk Jacek, Postępowanie po otrzymaniu wniosku organu państwa obcego o wydanie przedmiotów

Postępowanie po otrzymaniu wniosku organu państwa obcego o wydanie przedmiotów

Ekstradycja jest bardzo starą instytucją prawną. Należy przy tym pamiętać, że terminem prawnym istniejącym od dawna w prawie polskim jest „wydanie”, a nie „ekstradycja”. Dopiero Konstytucja RP z 1997 r. wprowadziła to określenie do języka prawnego (był to dotychczas jedynie termin języka prawniczego). Następnie w naszym prawie (tj. w kodeksie postępowania karnego) pojawiły się terminy „dostarczenie” (w związku z przyjęciem Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r.) oraz „przekazanie” (po implementacji decyzji ramowej dotyczącej Europejskiego Nakazu Aresztowania z 2002 r.). Ekstradycja („wydanie”) polega na wydaniu osoby przez państwo, na obszarze którego się osoba taka znajduje, państwu obcemu w celu postawienia jej przed sądem lub w celu odbycia przez nią kary. Natomiast „dostarczenie” jest wydaniem osoby do (pod jurysdykcję) Międzynarodowego Trybunału Karnego, zaś „przekazanie” jest wydaniem osoby do innego kraju UE (zamiast tradycyjnej ekstradycji). Jednakże wszystkie te instytucje bez względu na swe nazwy prawne (ustawowe) są wydaniem - różnią się jedynie tym gdzie (tzn. komu) daną osobę się wydaje oraz trybem samego wydawania. Jeżeli chodzi o wydanie właściwe (tradycyjne), a więc ekstradycję, to Polska jest stroną umów międzynarodowych dotyczących wydawania osób, w tym traktatów dwustronnych ekstradycyjnych. Jednym z ważniejszych aktów jest Europejska Konwencja o Ekstradycji z 1957 r. wraz z protokołami dodatkowymi z lat 1975 i 1978 (Dz. U. z 1994 r. Nr 70, poz. 308–310). Prawo krajowe, tj. kodeks postępowania karnego reguluje tzw. ekstradycję bierną (Rozdział 65. „Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych”) oraz tzw. ekstradycję czynną (Rozdział 64. „Wystąpienie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów”) - gdy to Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym. Natomiast całkiem odmienną instytucją prawną od ekstradycji jest tzw. deportacja - która nie jest instrumentem prawa międzynarodowego, lecz prawa administracyjnego. Trzeba przy tym pamiętać, że prawo deportacji należy do uprawnień władczych państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego co oznacza, że państwo (jego władze) jest wolne co do decyzji o tolerowaniu określonych cudzoziemców na swoim terytorium (choć są pewne ograniczenia z uwagi na powody humanitarne). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Wniosek państwa obcego dotyczący wydania przedmiotów stanowiących dowody rzeczowe lub uzyskanych w wyniku przestępstwa może być związany z wnioskiem ekstradycyjnym i wydaniem osoby ściganej lub też może być wnioskiem samodzielnym. Na podstawie przepisu art. 607 § 1 k.p.k. do rozstrzygania takich wniosków właściwy jest prokurator lub sąd w zależności od tego, do czyjego rozporządzenia przedmioty te zostały zdeponowane. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1262–1276.

Wskazano powyżej, że uprawnione organy polskie to prokurator lub sąd w zależności od tego, do czyjego rozporządzenia przedmioty te zostały zdeponowane (zob. przepis art. 607 § 1 k.p.k.); sądem właściwym może być tutaj zarówno sąd rejonowy, jak i sąd okręgowy orzekający na posiedzeniu w składzie jednoosobowym (co wynika z art. 30 § 1 k.p.k.); udział stron w takich posiedzeniach wynika zaś z przepisu art. 96 § 2 k.p.k.; zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.