Przybysz Piotr, Postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym

Postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym

Postępowanie egzekucyjne w administracji jest zespołem czynności procesowych oraz działań faktycznych podejmowanych przez organ egzekucyjny, wierzyciela oraz zobowiązanego, jak również przez inne podmioty, takie jak między innymi uczestnicy czynności egzekucyjnych oraz osoby trzecie, związanych ze stosowaniem przymusu wobec zobowiązanego oraz innych podmiotów, który to przymus ma służyć doprowadzeniu do uiszczenia egzekwowanej należności.

Rozdzielenie funkcji wierzyciela oraz funkcji organu egzekucyjnego nadaje postępowaniu cechy postępowania kontradyktoryjnego - zobowiązany oraz wierzyciel toczą przed organem egzekucyjnym spór o sposób prowadzenia postępowania. Nie należy jednak pomniejszać znaczenia roli organu egzekucyjnego jako organu prowadzącego postępowanie.

W przypadku, gdy organ egzekucyjny jest równocześnie wierzycielem, postępowanie egzekucyjne nabiera natomiast cech postępowania inkwizycyjnego (zob. Postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie egzekucji należności pieniężnych przez organ egzekucyjny będący równocześnie wierzycielem).

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje zgodnie z art. 26 § 3a u.p.e.a. z chwilą:

1) doręczenia wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej i tytułu wykonawczego organowi egzekucyjnemu, jeżeli wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym;

2) nadania tytułowi wykonawczemu klauzuli o skierowaniu tego tytułu do egzekucji administracyjnej, jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym;

3) wystawienia tytułu wykonawczego w przypadku przekształcenia zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne.

Ustawa stanowi również, że wszczęcie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Wskazane w art. 26 § 5 u.p.e.a. pozostałe zdarzenia, których zaistnienie wyznacza chwilę wszczęcia egzekucji administracyjnej, odnoszą się do wszczęcia egzekucji należności pieniężnych.

Wszczęcia egzekucji administracyjnej nie można utożsamiać z wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Egzekucja administracyjna jest bowiem wszczynana i prowadzona w ramach postępowania egzekucyjnego.

Wierzyciel po wystawieniu tytułu wykonawczego przesyła go organowi egzekucyjnemu wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji wobec zobowiązanego. Wniosek oraz tytuł wykonawczy powinny być przekazane do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej. Jeżeli nie jest możliwe z przyczyn technicznych przekazanie tych dokumentów drogą elektroniczną, to mogą one być przekazane przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2188 ze zm.), przez pracowników wierzyciela oraz inne upoważnione osoby lub organy (art. 26 § 1c u.p.e.a.).

W sprawie podmiotów uprawnionych do żądania wykonania w drodze egzekucji obowiązków poddanych egzekucji administracyjnej patrz art. 5 u.p.e.a.

Jednolity tytuł wykonawczy oraz zagraniczny tytuł wykonawczy również stanowią podstawę do wszczęcia egzekucji (art. 26 § 1a u.p.e.a.), jednakże dokumenty te sporządza się w przypadku egzekwowania należności pieniężnych, a nie obowiązków o charakterze niepieniężnym.

W przypadku ponownego wszczęcia postępowania egzekucyjnego, które uprzednio zostało umorzone z przyczyny określonej w art. 59 § 2 u.p.e.a., organ egzekucyjny ponownie wszczyna egzekucję administracyjną, jeżeli ujawni majątek lub źródła dochodu zobowiązanego, z których jest możliwe wyegzekwowanie środków pieniężnych przewyższających koszty egzekucyjne (art. 61 § 1 u.p.e.a.). Nie wystawia się wówczas nowego tytułu wykonawczego, ale prowadzi się ponowne postępowanie egzekucyjne na podstawie dotychczasowego tytułu wykonawczego. Jeżeli jednak organ egzekucyjny właściwy do ponownego wszczęcia egzekucji administracyjnej nie posiada dotychczasowego tytułu wykonawczego, to organ egzekucyjny będący wierzycielem wydaje dalszy tytuł wykonawczy na podstawie art. 26c u.p.e.a. (zob. art. 61 § 4 u.p.e.a.).

Z chwilą doręczenia organowi egzekucyjnemu wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej i tytułu wykonawczego zostaje wszczęte postępowanie egzekucyjne (art. 26 § 3a u.p.e.a.), z zastrzeżeniem, że skutek ten nie powstaje, jeżeli tytuł wykonawczy przesłany za pośrednictwem systemu teleinformatycznego został nieprzyjęty (art. 26 § 1g u.p.e.a.).

Powstaje wątpliwość, czy można przyjąć, że organ egzekucyjny może odmówić wszczęcia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 61a k.p.a. w zw. z art. 18 u.p.e.a., jeżeli wniosek o wszczęcie egzekucji i tytuł wykonawczy zostały przekazane przez podmiot niebędący wierzycielem lub jeżeli z innych uzasadnionych przyczyn, niewskazanych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, postępowanie egzekucyjne nie może być wszczęte. Należy mieć na uwadze, że przepis art. 26 § 1g u.p.e.a. dotyczy wyłącznie tytułów wykonawczych przesyłanych za pomocą systemu teleinformatycznego. Z tego powodu wydaje się w pełni dopuszczalna odmowa wszczęcia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 61a k.p.a. w zw. z art. 18 u.p.e.a. w odniesieniu do tytułu wykonawczego przekazanego organowi egzekucyjnemu w inny sposób, niż przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego. Z kolei w odniesieniu do tytułu wykonawczego przekazanego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego stwierdzenie poprawności danych, o których mowa w art. 26 § 1g u.p.e.a., wydaje się czynić praktycznie niemożliwym przyjęcie na etapie czynności wstępnych, że postępowanie egzekucyjne nie może być wszczęte. Nie można jednak wykluczyć, że z tytułu wykonawczego, pomimo poprawności danych, o których mowa w art. 26 § 1g u.p.e.a., będą wynikać okoliczności stanowiące oczywistą przeszkodę dla wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Podobnie ponowne wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z chwilą doręczenia właściwemu organowi egzekucyjnemu wniosku o ponowne wszczęcie egzekucji administracyjnej (art. 61 § 3 u.p.e.a.).