Krajnik Szymon, Posiedzenie w przedmiocie właściwości sądu

Posiedzenie w przedmiocie właściwości sądu

Ta procedura jest wspólna dla postępowania sądowego, zainicjowanego wniesieniem przez oskarżyciela: aktu oskarżenia (publicznego, prywatnego i subsydiarnego), wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, wniosku o umorzenie postępowania i orzeczenie środka zabezpieczającego oraz wniosku o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego złożonego po umorzeniu postępowania przygotowawczego.

„Badanie sprawy w trybie art. 299 § 1 k.p.k. (tzw. oddanie pod sąd) [obecny art. 339 § 1 i § 3 k.p.k. - dop. aut.] ma m.in. ustalić, czy istnieją dostateczne podstawy, by sprawę skierować na rozprawę główną, a przeto zapobiec rozprawom niepotrzebnym itp. nieprawidłowościom. Skoro przepis ten przewiduje możliwość umorzenia postępowania (pkt 1) w tym i z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia (pkt 4), uprawnia sąd do badania, czy zebrane dowody są wystarczające, by oskarżenie stało się przedmiotem rozprawy. Oceniając dowody oferowane przez oskarżyciela, sąd nie obraża więc tego przepisu, a przeciwnie - wykonuje swe powinności. Może więc sąd stwierdzić, że sprawę wniesiono w niewłaściwym trybie, bądź przed sąd niewłaściwy rzeczowo, czy miejscowo, dokonując w tym celu odpowiedniej oceny dowodów” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 czerwca 1994 r., II AKz 182/94; KZS 6-8/1994, poz. 65).

Procedura ta może również znaleźć zastosowanie po uchyleniu zaskarżonego wyroku przez sąd odwoławczy i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania. Sytuacja taka aktualizuje uprawnienia i obowiązki prezesa sądu oraz sądu pierwszej instancji, normowane przepisami rozdziału 40 k.p.k., w zakresie, w jakim nie wyłącza ich orzeczenie sądu odwoławczego oraz zawarte w uzasadnieniu tego orzeczenia wiążące zapatrywania prawne, a także wskazania co do dalszego postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 26 lipca 2007 r., I KZP 16/2007; Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2007, poz. 1731; OSNKW 2007, nr 9, poz. 61).

Zob. szerzej Nadanie aktowi oskarżenia dalszego biegu.

Badanie właściwości przez pryzmat art. 24-27 k.p.k. (właściwość rzeczowa) oraz art. 31-34 k.p.k. (właściwość miejscowa).

W przypadku tej procedury nie zachodzi konieczność badania właściwości instancyjnej (postępowanie ma toczyć się przed sądem I instancji).

Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwości, przekazuje sprawę właściwemu sądowi albo innemu organowi.

Szczególnie istotne dla prawidłowości prowadzonego postępowania jest badanie właściwości rzeczowej; jej naruszenie, polegające na tym, że sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu, stanowi jedną z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.).

Należy jednak zauważyć, że obowiązek badania właściwości spoczywa na sądzie w każdym stadium postępowania sądowego, aż do chwili wydania wyroku. Sąd nie jest przy tym związany ani oceną faktyczną ani prawną, przyjętą przy wydawaniu postanowień i zarządzeń w fazie wstępnej kontroli oskarżenia, co pozwala na wydawanie rozstrzygnięć odmiennych w dalszym toku postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 13 grudnia 2007 r., V KK 128/2007; Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2007, poz. 2840).

„Pogląd sądu okręgowego, dotyczący trwałego związania sądu właściwością miejscową od chwili wniesienia aktu oskarżenia, nie znajduje oparcia w treści art. 35 § 1 k.p.k. i jest z nim wręcz sprzeczny. Zgodnie z treścią tego przepisu, sąd z urzędu zobowiązany jest badać swoją właściwość do rozpoznania sprawy i to zarówno przed wyznaczeniem rozprawy (art. 339 § 3 pkt 3 k.p.k.), jak i w jej toku (art. 35 § 2 k.p.k.). (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 czerwca 2001 r., II AKo 113/2001; KZS 2001, nr 11 poz. 65).

Stwierdzenie, że przyjęta w akcie oskarżenia kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu jest wadliwa, nie uzasadnia zwrotu sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego. Przyjęcie przez sąd, że kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu nie jest właściwa (np. przyjęcie możliwości zakwalifikowania czynu jako zabójstwo, tj. z art. 148 § 1 k.k., nie zaś - jak zakwalifikował czyn prokurator - z art. 155 k.k.), może jednak skutkować przekazaniem sprawy do rozpoznania sądowi właściwemu rzeczowo (zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 11 czerwca 1979 r., I KR 125/79, OSNPG 1979, nr 12, poz. 174, s. 15).