Janiszowski-Downarowicz Rafał, Ponoszenie kosztów procesu w razie umorzenia postępowania z oskarżenia publicznego lub uniewinnienia oskarżonego w tym postępowaniu

Ponoszenie kosztów procesu w razie umorzenia postępowania z oskarżenia publicznego lub uniewinnienia oskarżonego w tym postępowaniu

Omawiane przepisy określają sposób orzekania o kosztach procesu w przypadku umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia oskarżonego zarówno w sprawach toczących się z oskarżenia publicznego, jak i prywatnego.

Ogłoszenie wyroku przez sąd jest czynnością kończącą postępowanie jurysdykcyjne w danej instancji. W orzeczeniu tym, zarówno w przypadku uniewinnienia lub umorzenia postępowania, jak i skazania oskarżonego, sąd zawiera rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów, wskazując precyzyjnie kto i w jakiej części jest zobowiązany do ich uiszczenia.

Jeżeli w toku postępowania w sprawie toczącej się z oskarżenia publicznego, oskarżony został uniewinniony lub umorzono postępowanie, koszty procesu ponosi w całości Skarb Państwa. Dotyczy to tylko tych sytuacji, w których akt oskarżenia złożył do sądu oskarżyciel publiczny, nawet jeśli odstąpił od oskarżenia i w jego miejsce działał tylko oskarżyciel posiłkowy. Mowa tu o całości kosztów i wydatków, jakie od wszczęcia postępowania poniósł Skarb Państwa oraz oskarżony, w szczególności, gdy ustanowił sobie obrońcę z wyboru: „nie ulega wątpliwości, że osoba uniewinniona powinna otrzymać w całości zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów obrony, a wysokość wynagrodzenia obrońcy powinna uwzględniać rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy” (wyrok SN z dnia 11 października 2011 r., WA 21/11, OSNwSK 2011, nr 1, poz. 1812).

Wyjątkiem w takim przypadku będą należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego, którego ustanowił sobie pokrzywdzony (postępowanie przygotowawcze) lub oskarżyciel posiłkowy (postępowanie sądowe) w charakterze pełnomocnika. Brzmienie przepisu art. 632 pkt 2 in fine nie pozostawia wątpliwości, co zauważył również Sąd Najwyższy: „w obecnie obowiązującym stanie prawnym zasada zwrotu kosztów związanych z udziałem obrońcy z wyboru, przy uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania w sprawach z oskarżenia publicznego, jest bezdyskusyjna. Koszty te ponosi Skarb Państwa, z wyjątkami, o których mowa w pkt 2 przepisu art. 632 k.p.k.” (postanowienie SN z dnia 14 listopada 2008 r., III KK 223/08, OSNwSK 2008, nr 1, poz. 2291).