Izydorczyk Jacek, Pomoc prawna w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych

Pomoc prawna w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych

Kwestię pomocy prawnej oraz doręczeń w sprawach karnych regulują przepisy Rozdziału 62 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którymi w drodze pomocy prawnej mogą być dokonywane niezbędne czynności postępowania karnego, a w szczególności:

1) doręczanie pism osobom przebywającym za granicą lub instytucjom mającym siedzibę za granicą,

2) przesłuchiwanie osób w charakterze oskarżonych, świadków lub biegłych,

3) dokonywanie oględzin oraz przeszukiwanie pomieszczeń, innych miejsc i osób, zajęcie przedmiotów i wydawanie tych przedmiotów za granicę,

4) wzywanie osób przebywających za granicą do osobistego dobrowolnego stawiennictwa przed sądem lub prokuratorem w celu przesłuchania świadka lub konfrontacji, jak również doprowadzanie w tym celu osób pozbawionych w tym czasie wolności,

5) udostępnianie akt i dokumentów oraz informacji o karalności oskarżonych, oraz

6) udzielanie informacji o prawie (art. 585 k.p.k.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

W postępowaniu może powstać konieczność dokonania czynności procesowych z udziałem obywatela polskiego, który przebywa za granicą. Stanowi o tym przepis art. 586 § 1 k.p.k., który precyzuje o jakie czynności procesowe chodzi; tj.:

1) doręczenie pisma; oraz

2) przesłuchanie w charakterze:

a) oskarżonego,

b) świadka,

c) biegłego.

W przypadkach wskazanych powyżej organ polski, tj. prokurator w postępowaniu przygotowawczym oraz sąd w postępowaniu jurysdykcyjnym, zwraca się z taką prośbą do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego. Z prawa międzynarodowego wynika zasada dobrowolności udziału w takiej czynności dla obywatela polskiego - jest więc to uwarunkowane jego dobrą wolą; oczywiście przy przesłuchaniu stosuje się wtedy prawo polskie. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351. Prośba organu polskiego następuje w formie postanowienia. W postanowieniu tym organ (prokurator albo sąd) zwraca się do konkretnej polskiej placówki dyplomatycznej z prośbą o przeprowadzenie konkretnej czynności procesowej. Jeżeli ma to być np. przesłuchanie, to należy wskazać na pytania, które mają być zadane przesłuchiwanemu; inne wymogi wynikają z przepisów ogólnych (zob. art. 143 i n. k.p.k.; por. G. Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010 r.).