Sokołowska Anna, Polecanie pracy w godzinach nadliczbowych

Polecanie pracy w godzinach nadliczbowych

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Przepisy prawa pracy nie określają żadnej szczególnej formy, w jakiej praca w godzinach nadliczbowych może być polecana. Wprowadzają natomiast pewne ograniczenia dotyczące okoliczności, w jakich może być zlecana oraz podmiotów, którym może być zlecana.

Praca w godzinach nadliczbowych powinna mieć charakter wyjątkowy, dlatego też może być polecana jedynie w wymienionych w przepisach przypadkach.

Określone w Kodeksie pracy „szczególne potrzeby pracodawcy” należy

rozumieć jako przeciwstawne do zwykłych, normalnych potrzeb pracodawcy, tj.

takich, które mają zwykle miejsce w związku z prowadzoną przez pracodawcę działalnością (uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16.05.2000 r., I PKN 667/99, OSNAPiUS 2001, Nr 22, poz. 662). Oceny tego, czy w konkretnym przypadku wystąpiły owe szczególne potrzeby, dokonuje pracodawca (lub osoba działająca w jego imieniu). Wyjątkowość wystąpienia tej przesłanki powoduje, iż praca w godzinach nadliczbowych powinna być niezaplanowanym elementem organizacji czasu pracy. Ustawodawca nie przewidział procedury kontrolnej w tym zakresie powierzając doraźną ocenę zasadności polecania pracy nadliczbowej inspektorowi pracy przeprowadzającemu kontrole u pracodawcy oraz sądowi.

Praca w godzinach nadliczbowych może być również uzasadniona koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Potrzeba prowadzenia takich działań leży również w interesie jednostki - zakładu pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy. W przypadku prowadzenia akcji ratowniczej lub usuwania awarii przesłanki powierzenia pracy nadliczbowej zostały sformułowane w sposób precyzyjny. Pod pojęciem awarii należy rozumieć sytuacje nadzwyczajne i nieprzewidziane, natomiast nie działania i prace, które były planowane. Jeśli usuwanie awarii lub zapobieganie awariom bądź uszkodzeniom stanowi normalny przedmiot świadczenia pracownika, praca nadliczbowa będzie dopuszczalna nie z tytułu samego faktu usuwania awarii, lecz dopiero w razie wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.

Praca w godzinach nadliczbowych, ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, nie może przekraczać w ciągu roku 150 godzin (ograniczenie to nie dotyczy godzin nadliczbowych przepracowanych w związku z prowadzeniem akcji ratowniczej lub usuwaniem awarii - z tych powodów pracownicy mogą świadczyć pracę nadliczbową w wyższym wymiarze).

Niemniej jednak w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, dopuszczalne jest ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż wyżej określona.

Maksymalna liczba do jakiej można podwyższyć 150-godzinny limit godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym wyznaczona jest pośrednio przez maksymalny 48-godzinny tygodniowy limit pracy. Oznacza to, że limit godzin nadliczbowych w żadnym wypadku nie może przekroczyć 416 godzin na dany rok kalendarzowy (52 tyg. w roku x 8 godz.). Należy jednak podkreślić, iż zgodnie ze stanowiskiem GIP oraz MPiPS limit 416 godzin nadliczbowych w skali roku nie zawsze będzie prawidłowy, gdyż przy jego obliczeniu musimy pamiętać jeszcze o innych uprawnieniach wynikających z przepisów prawa pracy w tym o prawie do urlopu i innych absencjach.

Zgodnie ze stanowiskiem MPiPS z dnia 13 listopada 2008 r., sygnatura DPR-III-079-612/TW/08 w sprawie ustalania rocznego limitu pracy w nadgodzinach, pracodawca może ustalić limit nadgodzin w skali roku na poziomie:

– 384 godzin dla pracowników, którzy mają prawo do 20 dni urlopu w danym roku kalendarzowym,

– 376 godzin dla pracowników, którzy mają prawo do 26 dni urlopu.

W pewien sposób wpływ wykorzystywania urlopu wypoczynkowego na ustalenie powyższego limitu potwierdził też GIP w swoim stanowisku z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie limitu godzin nadliczbowych kierowców sygn. GPP-417/501-4560-12/09/PE/RP.(...)