Daszczuk Paweł, Podział spółki przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki

Podziałowi podlegają spółki kapitałowe, tj. spółka z o.o., prosta spółka akcyjna lub spółka akcyjna oraz spółka komandytowo-akcyjna. Spółki osobowa inna niż spółka komandytowo-akcyjna nie podlega podziałowi. Nie może być również dzielona spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku ani spółka w upadłości. Nie jest również dopuszczalny podział spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej, jeżeli kapitał zakładowy nie został pokryty w całości.

Spółkę kapitałową i spółkę komandytowo-akcyjną można podzielić na dwie albo więcej spółek kapitałowych lub spółek komandytowo-akcyjnych na kilka sposobów.

Niniejsza procedura dotyczy podziału przez przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących i nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki). W wyniku podziału spółka dzielona przestaje istnieć.

W procedurze podziału stosuje się przepisy Rozdziału 1 Przepisy ogólne. Przy podziale spółki kapitałowej stosuje się ponadto przepisy Rozdziału 2 Podział spółek kapitałowych. Do podziału spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 2, jeżeli przepisy Rozdziału 4 Podział spółki komandytowo-akcyjnej rozdziału nie stanowią inaczej.

W procesie podziału wyróżnia się trzy zasadnicze fazy: fazę czynności przygotowawczych, fazę czynności właścicielskich oraz fazę rejestracji i ogłoszenia o dokonaniu podziału (A. Witosz, Łączenie, podział i przekształcenia spółek handlowych, Warszawa 2013, s. 93–94). Pierwszą fazą w procesie podziału jest faza czynności przygotowawczych.

Do czynności przygotowawczych zaliczamy: przygotowanie planu podziału (art. 534 k.s.h.), sporządzenie pisemnego sprawozdania (art. 536 k.s.h.), pisemne zgłoszenie do sądu rejestrowego (art. 535 § 1–2 k.s.h.), ogłoszenie planu podziału (art. 535 § 3 k.s.h.), badanie przez biegłego i sporządzenie przez niego opinii (art. 537, 538 k.s.h.), zawiadomienie wspólników o zamiarze dokonania podziału (art. 539 k.s.h.), przeglądanie przez wspólników dokumentów związanych z planem podziału (art. 540 k.s.h.) - A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 533 k.s.h., LEX/el.

Etap czynności przygotowawczych rozpoczyna się od pisemnego uzgodnienia planu podziału między spółką dzieloną a spółką przejmującą. Nie jest możliwe uzgodnienie planu podziału ze spółką nowo zawiązaną z uwagi na to, że spółka ta jeszcze nie istnieje. Spółka ta nie może więc uczestniczyć w uzgadnianiu planu podziału. Zgodnie z art. 533 § 3 k.s.h. spółka dzielona, spółka przejmująca oraz spółka nowo zawiązana są spółkami uczestniczącymi w podziale.

Przepisy nie określają skutków prawnych niedochowania formy pisemnej dla planu podziału. Ze względu na to, że plan podziału nie jest czynności prawną, nie mają tu zastosowania przepisy dotyczące formy czynności prawnych (art. 73–81 k.c.) - A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 533 k.s.h., LEX/el. Z uwagi na obowiązek zgłoszenia planu podziału do sądu rejestrowego, niezachowanie formy pisemnej planu spowoduje, że podział nie będzie mógł odnieść skutku.

W planie podziału przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki należy zawrzeć co najmniej:

1) formę prawną, firmę i siedzibę każdej ze spółek uczestniczących w podziale;

2) stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki dzielonej na udziały lub akcje spółek przejmujących bądź nowo zawiązanych i wysokość ewentualnych dopłat, chyba że nie dochodzi do takiej wymiany; w przypadku podziału spółki komandytowo-akcyjnej plan podziału zawiera liczbę i wartość udziałów albo akcji spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej przyznanych wspólnikom spółki dzielonej oraz wysokość ewentualnych dopłat pieniężnych.;

3) zasady dotyczące przyznania udziałów lub akcji w spółkach przejmujących lub w spółkach nowo zawiązanych;

4) dzień, od którego udziały lub akcje wymienione w pkt 3 uprawniają do uczestnictwa w zysku poszczególnych spółek przejmujących lub nowo zawiązanych;

5) prawa przyznane przez spółki przejmujące lub nowo zawiązane wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce dzielonej;

6) szczególne korzyści dla członków organów spółek, a także innych osób uczestniczących w podziale, jeżeli takie zostały przyznane;

7) dokładny opis i podział składników majątku (aktywów i pasywów) oraz zezwoleń, koncesji lub ulg przypadających spółkom przejmującym lub spółkom nowo zawiązanym;

8) podział między wspólników dzielonej spółki udziałów lub akcji spółek przejmujących lub nowo zawiązanych oraz zasady podziału.

Ad 1) Spółki uczestniczące w podziale powinny określić formę prawną (sp. z o.o., prosta spółka akcyjna, spółka akcyjna, spółka komandytowo-akcyjna), firmę oraz siedzibę spółki dzielonej, spółek przejmujących oraz spółek nowo zawiązanych. Nie ma natomiast obowiązku wskazywania sposobu podziału.

Ad 2) Jedną z najważniejszych kwestii związanych z podziałem spółek jest ustalenie w planie podziału stosunku wymiany (parytetu) udziałów albo akcji spółki dzielonej na udziały lub akcje spółek przejmujących lub nowo zawiązanych. Żeby ustalić ten parytet należy wycenić majątek spółek uczestniczących w podziale, tak aby można było określić ile udziałów lub akcji w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej przypadnie wspólnikom lub akcjonariuszom spółki dzielonej.

W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej zamiast tak wskazanego parytetu należy określić liczbę i wartość udziałów albo akcji spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej przyznanych wspólnikom spółki dzielonej (art. 550²⁵ k.s.h.).

Przepisy k.s.h. umożliwiają wyrównanie różnic, jakie mogą powstać między ilością udziałów lub akcji przyznanych wspólnikom lub akcjonariuszom spółki dzielonej w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej przez przyznanie dopłat w gotówce (A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 529 k.s.h., LEX/el.). Dopłaty te mogą być przyznane wspólnikom lub akcjonariuszom spółki dzielonej albo spółkom przejmującym lub nowo zawiązanym.

Dopłaty nie mogą przekroczyć łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki przejmującej, określonej według oświadczenia, o którym mowa w art. 534 § 2 pkt 4 k.s.h. bądź 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z zysku bądź z kapitału zapasowego tej spółki.

Jeżeli dopłaty przyznano spółkom przejmującym lub nowo zawiązanym, to każda z tych spółek może uzależnić przyznanie swoich udziałów albo akcji wspólnikom spółki dzielonej od wniesienia dopłat w gotówce nieprzekraczających wartości, o której mowa powyżej.

Ad 3) Zasady przyznawania wspólnikom lub akcjonariuszom udziałów lub akcji w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej dotyczą w szczególności sposobu i terminu uiszczania dopłat, jeżeli zostały one przewidziane. Często w planie podziału wskazuje się również łączną liczbę udziałów lub akcji oraz łączną wartość nominalną udziałów lub akcji, jakie otrzyma poszczególny wspólnik lub akcjonariusz spółki dzielonej.

Ad 4) W planie podziału wskazuje się dzień, od którego udziały lub akcje w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej uprawniają wspólników lub akcjonariuszy spółki dzielonej do uczestnictwa w zysku (prawo do dywidendy). Najczęściej udziały lub akcje będą uprawniały do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej lub nowo zawiązanej od dnia podziału choć nie stanowi to reguły.

Ad 5) Jeżeli w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej przewiduje się przyznanie wspólnikom, akcjonariuszom lub osobom szczególnie uprawnionym w spółce dzielonej określonych praw, należy je wymienić w planie podziału. Przyznanie szczególnych uprawnień wspólnikom lub akcjonariuszom spółki dzielonej może mieć istotne znaczenie w zakresie struktury właścicielskiej spółki przejmującej lub nowo zawiązanej.

Przepis ten łączy się bezpośrednio z przepisem art. 547 § 1 k.s.h., który stanowi, że osoby o szczególnych uprawnieniach w spółce dzielonej, o których mowa w art. 174 § 2, art. 304 § 2 pkt 1, art. 351–355, art. 361 oraz w art. 474 § 3 k.s.h., mają prawa co najmniej równoważne z tymi, które im przysługiwały dotychczas. Uprawnienia te mogą być zmienione lub zniesione w drodze umowy między uprawnionym a spółką przejmującą bądź nowo zawiązaną.

Ad 6) Elementem planu podziału jest wskazanie szczególnych korzyści dla członków organów spółek, a także innych osób uczestniczących w podziale, jeżeli takie zostały przyznane. Może to być w szczególności wynagrodzenie dla członków zarządu za czynności dokonywane w ramach procedury podziału.

Ad 7) Z uwagi na to, że w wyniku podziału cały majątek spółki dzielonej zostaje przejęty przez spółkę przejmującą i nowo zawiązaną konieczne jest dokładne wskazanie (opisanie i podzielenie) składników majątku (aktywów i pasywów) oraz zezwoleń, koncesji lub ulg i przypisanie ich do spółki przejmującej i nowo zawiązanej. Do składników majątku spółki dzielonej nieprzypisanych w planie podziału określonej spółce przejmującej bądź nowo zawiązanej stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Udział spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej we wspólności jest proporcjonalny do wartości aktywów przypadających każdej z tych spółek w planie podziału. Za zobowiązania spółki dzielonej, nieprzypisane w planie podziału spółkom przejmującym lub nowo zawiązanym, spółki te odpowiadają solidarnie.

Ad 8) W rezultacie podziału przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki wspólnicy lub akcjonariusze spółki dzielonej stają się wspólnikami lub akcjonariuszami spółek przejmujących lub nowo zawiązanych w zależności od uzgodnień dokonanych w planie podziału. W planie podziału należy więc wskazać czy wspólnicy lub akcjonariusze spółki dzielonej staną się wspólnikami lub akcjonariuszami zarówno spółki przejmującej jak też nowo zawiązanej czy też zostaną niejako rozdzieleni między wskazane w planie podziału spółki przejmujące i nowo zawiązane.