Stefański Ryszard A., Podjęcie czynności niecierpiących zwłoki

Podjęcie czynności niecierpiących zwłoki.

Czynności dowodowe o charakterze procesowym w zasadzie mogą być przeprowadzone w toku postępowania karnego, a więc w postępowaniu przygotowawczym po formalnym wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Jednakże występują sytuacje, gdy nie ma czasu na wydanie takiego postanowienia, gdyż jakakolwiek zwłoka mogłaby doprowadzić do utraty, zniszczenia lub zniekształcenia śladów i dowodów; zachodzi potrzeba nagłego i szybkiego działania.

Organami uprawnionymi do ich podjęcia są prokurator, Policja i inne organy uprawnione do prowadzenia postępowania (art. 312 k.p.k.). W ramach czynności w niezbędnym zakresie mogą być wykonane wszelkie czynności procesowe, co do których zwłoka mogłaby doprowadzić do niemożności ich dokonania w późniejszym terminie. W art. 308 § 1 k.p.k. zostały wymienione te, które z reguły muszą być wykonane niezwłocznie. Są to oględziny, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukanie, badania osoby podejrzanej, pobranie krwi, włosów i wydzielin organizmu.

Wprawdzie czynności procesowe mogą być wykonywane wyłącznie po wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, lecz względy pragmatyczne wymusiły odstępstwo od tej zasady i możliwe jest dokonanie określonych czynności jeszcze przed wszczęciem postępowania w wypadkach, gdy:

– zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa;

– jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem;

– zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki.

Musi istnieć obiektywna obawa ich utraty, zniekształcenia lub zniszczenia, jeżeli nie zostaną niezwłocznie podjęte stosowne czynności; obawa ta musi być realna, a nie jest wystarczające potencjalne niebezpieczeństwo utraty, zniekształcenia lub zniszczenia śladów i dowodów. Trafnie zwraca się uwagę w judykaturze, że: „Przyjąć przy tym należy, że obawa zatarcia śladów lub dowodów przestępstwa może wynikać z oceny spodziewanego zachowania się osoby podejrzanej” (wyrok SA w Łodzi z dnia 22 października 1998 r., II AKa 125/98, Biul. PA w Łodzi 1999, nr 7, s. 11).

Wypadek niecierpiący zwłoki zachodzi wówczas, gdy każde podjęcie czynności z jakimkolwiek opóźnieniem grozi realną utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem śladu lub dowodu. Chodzi o szybkie i niezwłoczne zabezpieczenie dowodów, co ma zapobiec negatywnemu wpływowi czasu na ślady i dowody.

Od daty, w której przeprowadzono pierwszą czynność liczy się termin w jakim mogą być przeprowadzone inne czynności niecierpiące zwłoki.

Dokonanie czynności procesowej oznacza także faktyczne wszczęcie śledztwa lub dochodzenia.